Εμείς δεν είμαστε ΟΚοιΠ

Τον τελευταίο καιρό έχουν πληθύνει οι περιπτώσεις, στις οποίες βρίσκομαι σε μια συνάντηση και κάποιος από τους συμμετέχοντες αποποιείται του ακρωνυμίου ΟΚοιΠ. «Εμείς δεν είμαστε ΟΚοιΠ», ακούω συχνά. Η ένταση, δε, αυτής της αποποίησης είναι τέτοια, ώστε σπάνια μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για μια ουσιαστικότερη συζήτηση για το «ποιος τίτλος σας εκφράζει τελικά».

Αλλά και στις περιπτώσεις όπου το περιβοήτο «ΟΚοιΠ» γίνεται, ίσως με κάποιο δισταγμό, αποδεκτό, πλέον αυτό τείνει να μεταφράζεται απ’ όλους σε Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση έναντι του, παλαιότερου, Μη Κυβερνητική Οργάνωση. Το ακούς από τις ίδιες τις οργανώσεις, το ακούς από ιδρύματα, το ακούς από ερευνητές.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Προφανώς το αρνητικό πρόσημο που ακολουθεί το «ΟΚοιΠ», η δυστυχής, λόγω αποκάλυψης σκανδάλων κακοδιαχείρισης κρατικών κονδυλίων, δεκαετία του 2010 και η αντίστοιχη αρνητική δημοσιότητα που επέφερε η σημαντική χρηματοδότηση προς οργανώσεις, οι οποίες κινητοποιήθηκαν στο χώρο του προσφυγικού έχουν τη συμβολή τους.

Είναι αυτό το αρνητικό περιβάλλον εντός της ελληνικής κοινωνίας που οδηγεί άτομα εκτός ΟΚοιΠ, γιατί ο κοινωνικός τους περίγυρος το βρίσκει «περίεργο». Που οδηγεί τμήματα ΕΚΕ να είναι ελάχιστα ανοικτά προς συνεργασίες με ΟΚοιΠ, γιατί μπορεί να δυσφημιστούμε. Που οδηγεί, τους πλέον καλοπροέραιτους εκ των σχετικών καναλιών χρηματοδοτήσεων, τα ιδρύματα, να είναι ιδιαίτερα προσεκτικά στις νέες συνεργασίες.

Πράγματι, οι διάφορες δημοσκοπήσεις αποκαλύπτουν μια ιδιαίτερη αρνητική εικόνα των ΟΚοιΠ. Υπήρξε μια ενθαρρυντική βελτίωση της εικόνας κατά την πρώτη φάση του προσφυγικού για να χαθεί πολύ γρήγορα όταν η συζήτηση «γύρισε» για το «πόσο ανεξέλεγκτα λειτουργούν οι ΟΚοιΠ».

Τι φταίει;

Αδιαμφισβήτητα, το ζήτημα είναι πολυπαραγοντικό. Από τη μια απουσιάζει ένα θεσμικό πλαίσιο, δεν υπάρχει νομοθεσία που να ορίζει τα του οικοσυστήματος. Προς το παρόν, δε, έχουμε μια αναφορά σε ΟΚοιΠ (1999) και μια σε εθελοντές (2016). Τι κάνουμε γι’ αυτό;

Κάποιοι λένε είναι ευθύνη του κράτους. Κάποιοι λένε δεν θα έχει αποτέλεσμα μια «πρωτοβουλία από τα κάτω». Και κάποιοι «βλέπουν» την πρωτοβουλία από τα κάτω ως μια προσπάθεια μερικών οργανώσεων ίσως και μερικών εκπροσώπων άλλων ενδιαφερομένων μερών (stakeholders). Κάποιοι κατακρίνουν τους «κλειστούς κύκλους» των προηγουμένων. Για κάποιους έχει σημασία το ποιος παίρνει την πρωτοβουλία, και τι «ατζέντα» έχει. Για κάποιους έχει σημασία το ποιος δεν έχει μπει στην προσπάθεια. Για κάποιους υπάρχει το ζήτημα ποιος εκπροσωπεί ποιον…

Γιατί τόση δυσκολία; Δεν είναι ελληνικό φαινόμενο, για να προλάβω μερικούς, ο προβληματικός συντονισμός. Αλλά αν δεν υπάρχει ενιαία (ή έστω εν πρώτοις και στο περίπου αντιπροσωπευτική) στάση πώς θα κινητοποιηθεί ο όποιος χρειάζεται για να αποκτήσουμε επιτέλους ένα πλαίσιο; Ποιος άλλος χάνει αλήθεια από την απουσία του; Και πώς μπορούμε, τελικά, να παραμένουμε ανενεργοί επί του ζητουμένου; Πώς μπορεί να (προσπαθούμε να) οργανώνουμε εκστρατείες advocacy για ζητήματα των ωφελουμένων μας και να μην ενεργούμε και προς αυτό το ζήτημα;

Για την ιστορία έχουν υπάρξει πρωτοβουλίες και από τα πάνω και από τα κάτω (ή περίπου από τα κάτω) για ένα πλαίσιο, η πλέον πρόσφατη πριν μερικά χρόνια. Και υπάρχει μια συζήτηση, μάλλον σχετικώς ενεργή, για μια (;) ακόμα προσπάθεια.

Ένα δεύτερο, εξίσου σημαντικό, ζητούμενο, στο οποίο θα αναφερθώ σε αυτό το άρθρο είναι αυτό της διαφάνειας. Αναντίρρητα, σε αρκετές περιπτώσεις καταγράφεται η άποψη περί μη διαφανούς λειτουργίας των ΟΚοιΠ. Αν και δεν υιοθετώ αυτήν την άποψη, τουλάχιστον για το κομμάτι του οικοσυστήματος που εγώ γνωρίζω, καθώς αυτή γίνεται ευρέως αποδεκτή από την ελληνική κοινωνία και για χάρη οικονομίας λέξεων θα «αποδεχτώ» ότι ισχύει.

Ναι ο έλεγχος από ένα μητρώο που ένα θεσμικό πλαίσιο θα ορίζει μπορεί να βοηθήσει, όχι απόλυτα, αλλά σίγουρα θα βοηθήσει αν αυτός γίνεται ουσιαστικά και όχι τυπικά.

Όμως, το ενδιαφέρον με το ζήτημα της διαφάνειας είναι ότι δεν χρειάζεται να περιμένουμε το θεσμικό πλαίσιο για να μας το λύσει. Και όχι με τεράστιο κόπο. Ένας καλός οδικός χάρτης αποτελεί η Χάρτα Αυτοδέσμευσης, Κοινωνικής Ευθύνης και Λογοδοσίας (αλήθεια πόσοι την έχουν υιοθετήσει;)καθώς και η μεθοδολογία αξιολόγησης του κριτηρίου διαφάνειας του ΘΑΛΗΣ. Πόσοι από εμάς έχουμε ανηρτημένο το επίσημο καταστατικό της οργάνωσης στην ιστοσελίδα μας; Πόσοι αναρτούμε τους ισολογισμούς/οικονομικούς μας απολογισμούς εκεί; Πόσοι εκδίδουν ετήσιους ή διετής απολογισμούς δράσεων; Για πόσες οργανώσεις μπορώ άμεσα να μάθω ποιο είναι το διοικητικό συμβούλιο και ποια τα βασικά μέλη της ομάδας διοίκησης;

Απλές κινήσεις που ρίχνουν περισσότερο φως και μας κάνουν πιο έτοιμους για την επόμενη δύσκολη, επικοινωνιακά, στιγμή.

Σωτήρης Πετρόπουλος
Director, HIGGS

Higgs
About Higgs