Κοινωνικός Αντίκτυπος: Να μετράς ή να μη μετράς;

Ο βασικός στόχος των οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στον χώρο της Κοινωνίας των Πολιτών, είναι μέσω του έργου τους και συγκεκριμένα μέσω των δράσεών τους να προσφέρουν τον μεγαλύτερο δυνατό θετικό κοινωνικό αντίκτυπο. Είναι βασικό ζητούμενο για όλες τις οργανώσεις το να μπορούν να αξιοποιήσουν αποδοτικά και αποτελεσματικά τους πόρους του,ς έτσι ώστε να μεγιστοποιήσουν τα αποτελέσματά τους και κατ’ επέκταση να συμβάλουν στην άμβλυνση των κοινωνικών προβλημάτων.

Το παραγόμενο έργο των οργανώσεων στην Ελλάδα έχει τεράστια δυναμική και έχει έρθει η στιγμή όπου θα πρέπει να αρχίσει να καταγράφεται και με κάποιο πιο συστηματοποιημένο τρόπο και ο κοινωνικός αντίκτυπος της κάθε οργάνωσης.

Στο οικοσύστημα της Κοινωνίας των Πολιτών εδώ και χρόνια υπάρχει μια διαρκής συζήτηση αρχικά για θέματα λογοδοσίας και διακυβέρνησης, με το νέο επίκαιρο θέμα προς συζήτηση να αποτελεί αυτό του κοινωνικού αντικτύπου και της τεκμηρίωσης των αποτελεσμάτων στην αντιμετώπιση περίπλοκων κοινωνικών προβλημάτων.

Όλη αυτή η προσοχή για τον κοινωνικό αντίκτυπο εδράζεται φυσικά και από τη σχετική προσήλωση πολλών δωρητών, οι οποίοι θέλουν να γνωρίζουν από τη μία αν οι δωρεές τους επιφέρουν αλλαγές και από την άλλη αν θα έπρεπε να τις κατευθύνουν σε άλλες οργανώσεις γιατί θα τις αξιοποιήσουν αποδοτικότερα. Εκτός από τους δωρητές, σημαντικός παράγοντας είναι και η βελτίωση του επιπέδου της επαγγελματικότητας και της τεχνογνωσίας των οργανώσεων, καθώς και η ολοένα αυξανόμενη συμμετοχή αξιόπιστων ειδικών και αξιολογητών στο οικοσύστημα, τουλάχιστον όσον αφορά στο διεθνές επίπεδο. Αναντίρρητα, δε, η μέτρηση του κοινωνικού αντικτύπου μιας οργάνωσης αποτελεί ένα άριστο εργαλείο ενδυνάμωσής της, ενώ ταυτόχρονα είναι ένα εξαιρετικό στοιχείο προς υποστήριξη των προσπαθειών ανεύρεσης πόρων, αλλά και προβολής της οργάνωσης.

Πώς πρέπει να κινηθεί μια οργάνωση;
Σημαντικό είναι να υιοθετήσει ένα συγκεκριμένο πλαίσιο με δείκτες οι οποίοι θα συνδέονται άμεσα με τους σκοπούς της. Η πρόκληση είναι να σχεδιαστεί ένα σύστημα δεικτών και μετρήσεων που θα μπορoύν να υποστηρίζουν την επίτευξη των καλά προσδιορισμένων στόχων. Το σύστημα αυτό πρέπει σε ένα πρώτο επίπεδο να μετράει απλά τις εκροές των δράσεων της οργάνωσης, οι οποίες είναι εύκολο να καταγραφούν, ελεγχθούν και να συμπεριληφθούν σε μια αναφορά. Οι δράσεις και τα αποτελέσματα που οδηγούν σε αλλαγές, θετικές ή αρνητικές, στις ζωές των ανθρώπων είναι συχνά πολύ πιο δύσκολο να παρακολουθηθούν και να καταγραφούν.

Η μέτρηση του κοινωνικού αντικτύπου είναι πολύ σημαντική τόσο για την εσωτερική λειτουργία της ίδιας της οργάνωσης όσο και για τη σχέση με τα εμπλεκόμενα μέρη του οργανισμού.

Η διαδικασία της μέτρησης του κοινωνικού αντικτύπου περιλαμβάνει μια σειρά από στάδια:
– αρχικά πρέπει να προσδιοριστούν οι στόχοι και οι δράσεις της οργάνωσης για τους οποίους θέλουμε να μετρήσουμε τον κοινωνικό αντίκτυπο
– στη συνέχεια πρέπει να προσδιοριστούν αναλυτικά όλα τα εμπλεκόμενα μέρη που μπορούν να συμμετάσχουν στη διαδικασία
– το επόμενο βήμα αφορά στον προσδιορισμό της μεθοδολογίας που θα ακολουθηθεί: η οργάνωση θα σχεδιάσει την παρέμβαση της καθώς και το πώς επιτυγχάνονται τα αποτελέσματα μέσω των δράσεων και τι αντίκτυπο έχει στους ωφελούμενους. Μόλις καθοριστεί η μεθοδολογία που θα είναι η πιο κατάλληλη για να αποτυπώσει τη θεωρία της αλλαγής (theory of change) και του αντικτύπου (impact) που έχει επιτευχθεί, στη συνέχεια θα συμφωνηθεί με τα βασικά εμπλεκόμενα μέρη
– το ακόλουθο στάδιο αφορά στη μέτρηση και την επικύρωση των ευρυμάτων: πραγματοποιείται η εκτίμηση σχετικά με το αν τα προγραμματισμένα αποτελέσματα επετεύχθησαν στην πράξη, αν είναι προφανή στα εμπλεκόμενα μέρη καθώς και αν έχουν αξία για αυτούς
– τέλος, συντάσσεται η αναφορά (συνήθως μία που απευθύνεται στο εξωτερικό κοινό αλλά και μια που αφορά στο εσωτερικό περιβάλλον της οργάνωσης), καθώς και η ανασκόπηση του συστήματος.

Δεν είναι απαραίτητο να μετρούν όλες οι οργανώσεις τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματά τους ως αλλαγές στις ζωές των ανθρώπων. Είναι, όμως, πολύ σημαντικό να ενσωματωθεί στη λειτουργία των οργανώσεων η μέτρηση του αντικτύπου, ακόμα και αν αυτό σε ένα πρώτο επίπεδο καθορίζεται μόνο ως μέτρηση των εκροών των δράσεών τους. Αυτό και μόνο αποτελεί ένα σημαντικό πρώτο βήμα προς τη σταδιακή εγκαθίδρυση ενός συστήματος μέτρησης της ωφέλειας τελικά, που προσφέρει στην κοινωνία η κάθε οργάνωση.

Αλεξάνδρα Εμιρζά
Evaluation/ Social Impact Assessment Line Director