Διεθνής Αναπτυξιακή Βοήθεια της Ελλάδας: Μείωση Πόρων, Υποχώρηση στην Υποστήριξη της Κοινής Γνώμης
Η οικονομική κρίση είχε σημαντικές και αρνητικές επιπτώσεις στην αναπτυξιακή βοήθεια που χορηγεί η Ελλάδα σε φτωχές χώρες αλλά και στην υποστήριξη της κοινής γνώμης σ’ αυτήν – αν και η προσφυγική κρίση φαίνεται να αναστρέφει τις τάσεις των προηγούμενων ετών.
Η Κρατική Αναπτυξιακή Βοήθεια (ODA) της Ελλάδας επηρεάστηκε εξαιρετικά αρνητικά από την οικονομική κρίση.[1] Το 2014, το ποσοστό της βοήθειας ήταν 0,11% του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματος (GNI), κατατάσσοντας τη χώρα στην 26η θέση ανάμεσα στους δωρητές του ΟΟΣΑ (και 24η σε όγκο). Το 2015, το ποσοστό ήταν αρκετά αυξημένο στο 0,14% του GNI (21η θέση) – κυρίως λόγω της βοήθειας σε πρόσφυγες που συμπεριλαμβάνεται στις σχετικές στατιστικές. Πάντως η βοήθεια που χορηγεί η Ελλάδα έχει μειωθεί σχεδόν κατά 50% σε σχέση με το 2008. Μια σημαντική παραδοξότητα είναι ότι μόλις το 18% της ελληνικής βοήθειας είναι διμερές σε σχέση με το 73% του μέσου όρου των χωρών ΟΟΣΑ. Αυτό σημαίνει ότι μεγάλο μέρος της ελληνικής βοήθειας αποτελείται από υποχρεωτικές συνδρομές σε διεθνείς οργανισμούς (π.χ. Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης) και δεν αποτελεί εθελοντική συμβολή της χώρας στη διεθνή ανάπτυξη. Επίσης επειδή ένα μεγάλο ποσοστό της διμερούς βοήθειας αφορά τεχνική βοήθεια, υποτροφίες, βοήθεια σε είδος και συμμετοχή ειρηνευτικές αποστολές, το ποσοστό της ελληνικής «μη δεσμευμένης βοήθειας» (untiedaid) ήταν μόλις 22% το 2014 (με μέσο όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ 80,6%) («δεσμευμένη βοήθεια» θεωρείται αυτή η οποία πρέπει να δαπανηθεί στο κράτος-δωρητή). Aυτό είναι μια αρνητική πλευρά της ελληνικής βοήθειας.
Οι μεγαλύτεροι αποδέκτες της διμερούς ελληνικής βοήθειας την περίοδο 2012-3 ήταν η Αλβανία (20,8 εκατ. $), τα Παλαιστινιακά εδάφη (Δυτική Όχθη και Γάζα) (3 εκατ.) και η Ουκρανία (2,6 εκατ.). Συνολικά η ελληνική βοήθεια ανήλθε το 2015 σε 282 εκατομμύρια δολάρια – από τα οποία όμως μόνον 0,1 εκατομμύρια διατέθηκαν σε ή μέσω Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων. Αυτό αντιπροσωπεύει μια αρκετά μεγάλη μείωση σε σχέση με την περίοδο 2008-9. Αλλά και τότε που η ελληνική βοήθεια ήταν στο υψηλότερό της σημείο – και παρά την εικόνα που δημιούργησαν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης – λιγότερο από 2-3% της ελληνικής διμερούς βοήθειας κατευθύνθηκε σε ή μέσω Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων. Ακόμη, για παράδειγμα, και την υποτιθέμενη «χρυσή περίοδο» των χρηματοδοτήσεων του Υπουργείου Εξωτερικών σε ΟΚοιΠ (που συνδέεται με τα δημοσιεύματα περί σκανδάλων και τις σχετικές διώξεις), δηλαδή το διάστημα 1996-2004, το συνολικό ποσό που διατέθηκε συνολικά σε φορείς της κοινωνίας πολιτών ήταν λιγότερο από 68 εκατομμύρια ευρώ (και μάλιστα μέρος αυτού τελικά δεν εκταμιεύθηκε ποτέ), ή περίπου 8-9 εκατομμύρια το χρόνο – σε σύνολο περίπου 150-250 εκατομμυρίων διμερούς βοήθειας ετησίως. Δηλαδή περίπου 3% της διμερούς βοήθειας κατά μέσο όρο διατέθηκε μέσω ΟΚοιΠ στο διάστημα 1996-2004. Ποτέ δηλαδή – και σε αντίθεση με τις περισσότερες χώρες δωρητές – η Ελλάδα δεν διέθεσε σημαντικό ποσοστό της διμερούς της βοήθειας σε ΟΚοιΠ.
O ανωτέρω πίνακας του ΟΟΣΑ είναι ενδεικτικός.[2]Την περίοδο 2010-11 η Ελλάδα παρείχε το μικρότερο ποσοστό της διμερούς αναπτυξιακής της βοήθειας σε ή μέσω ΟΚοιΠ από όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ. Τα αντίστοιχα ποσοστά σε άλλες χώρες ξεπερνούν το 10%, στην Ισπανία αγγίζει το 25% και στην Ολλανδία και την Ιρλανδία πάνω από το 30%. Στην Ελλάδα – και σε αντίθεση με τη γενικότερη εντύπωση – το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό της διμερούς αναπτυξιακής βοήθειας αφοράανθρωπιστική βοήθεια, υποτροφίες, την Εκκλησία (κυρίως τα Πατριαρχεία), ειρηνευτικές αποστολές και όχι ΟΚοιΠ. Και μάλιστα για τουςπρώτους τομείς – σε αντίθεση με τον τελευταίο – υπάρχει ελάχιστη πληροφόρηση.
Η Κοινή Γνώμη
Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο (Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2015)[3] και παρά το γεγονός ότι το ποσοστό των Ελλήνων που θεωρούν σημαντική την παροχή βοήθειας σε αναπτυσσόμενες χώρες έμεινε υψηλό στα χρόνια της κρίσης (84%), το ποσοστό αυτών που θεωρούν ότι η καταπολέμηση της φτώχειας στον κόσμο θα πρέπει να είναι μια από τις βασικές προτεραιότητες της ΕΕ έπεσε κατά 7 ποσοστιαίες μονάδες στο διάστημα 2014-5, στο 69%. Ακόμη χειρότερα, το ποσοστό των Ελλήνων που θεωρούν ότι η αντιμετώπιση της φτώχειας στον κόσμο πρέπει να είναι μια από τις κύριες προτεραιότητες της εθνικής κυβέρνησης είναι σημαντικά χαμηλότερο από το μέσο όρο της ΕΕ (36% έναντι 50%) κι αντιπροσωπεύει τη μεγαλύτερη μείωση στην Ευρώπη. Μόνο το 53% των ερωτώμενων απάντησαν ότι η αναπτυξιακή βοήθεια της ΕΕ πρέπει να αυξηθεί (σε σχέση με 68% στην ΕΕ). Κάπως παράδοξα, οι ερωτηθέντες στην Ελλάδα είναι γενικά πολύ πιο θετικοί σε σύγκριση με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους όσον αφορά την αποτελεσματικότητα της αναπτυξιακής βοήθειας (87% έναντι ενός μέσου όρου 67% της ΕΕ), ενώ το ποσοστό των ερωτηθέντων που πιστεύουν πως η βοήθεια αποτελεί αποτελεσματικό τρόπο για την αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης βρίσκεται κοντά στο μέσο όρο της ΕΕ (74% έναντι 73%). Τρεις στους δέκα ερωτηθέντες στην Ελλάδα γνωρίζουν τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ (30%) – ποσοστό ελαφρώς χαμηλότερο, σε σύγκριση με των υπόλοιπων Ευρωπαίων (36%).Τέσσερις στους δέκα (40%) πιστεύουν ότι οι απλοί πολίτες μπορούν να διαδραματίσουν ρόλο στην παροχή βοήθειας στις αναπτυσσόμενες χώρες – η μεγαλύτερη μείωση στην Ευρώπη (-10 ποσοστιαίες μονάδες). Το ποσοστό όσων είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν περισσότερο για προϊόντα από αναπτυσσόμενες χώρες έχει μειωθεί επίσης κατά εννέα ποσοστιαίες μονάδες (33%). Επιπρόσθετα, το ποσοστό των ανθρώπων που εμπλέκονται προσωπικά στη βοήθεια σε αναπτυσσόμενες χώρες είναι 12%- από τα χαμηλότερα στην ΕΕ.Ίσως ένα από τα λίγα θετικά της έρευνας για την Ελλάδα είναι ότι οι ερωτηθέντες νεότερης ηλικίας (15-24 ετών) έχουν γενικά πιο θετική στάση και άποψη σχετικά με την αναπτυξιακή βοήθεια, σε σύγκριση με ερωτηθέντες μεγαλύτερης ηλικίας (25 ετών και άνω). Τα ανωτέρω στοιχεία δείχνουν ότι η ελληνική κοινή γνώμη είναι σχετικά ανενημέρωτη για την αναπτυξιακή βοήθεια.
Αστέρης Χουλιάρας,
Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου &
Πρόεδρος Συμβουλευτικής Επιτροπής HIGGS
[1]OECD , ‘Greece’ in Development Cooperation Report 2015: Making Partnerships Effective Coalitions for Action, Paris: OECD, 2015 (http://www.keepeek.com/Digital-Asset-Management/oecd/development/development-co-operation-report-2015/greece_dcr-2015-36-en#page4)
[2]OECD, Aid for CSOs, October 2013 (http://www.oecd.org/dac/peer-reviews/Aid%20for%20CSOs%20Final%20for%20WEB.pdf)
[3] http://ec.europa.eu/europeaid/sites/devco/files/eb-eu-development-cooperation-and-aid-greece_el.pdf
