Νομικά: Μη Κερδοσκοπικοί Φορείς και Εμπορικές Πράξεις
Η κοινωνία των πολιτών της χώρας μας αντιμετωπίζει ιδιαίτερες προκλήσεις τα τελευταία χρόνια. Η οικονομική και ανθρωπιστική κρίση βαθαίνει όλο και περισσότερο και η άρνηση της διοίκησης να θεσμοθετήσει και να θωρακίσει νομικά το χώρο των κοινωφελών οργανώσεων, με τη διάκριση και έννοια της φράσης «μη κερδοσκοπικό» αφήνει ανοιχτά πολλά ερωτήματα όπως:
• μπορεί η οργάνωσή μου να προβαίνει σε εμπορικές πράξεις;
• γίνεται να επιδιώκει ο φορέας μου κέρδος;
• έχουμε τη δυνατότητα να πουλήσουμε ένα προϊόν ή να παράσχουμε υπηρεσία επ’ αμοιβή;
Αυτές είναι μόνο μερικές απορίες, από μια μεγάλη λίστα ερωτημάτων, τα οποία προβληματίζουν ακόμη και τα πιο έμπειρα μέλη των Μη Κερδοσκοπικών Οργανώσεων της χώρας, στις οποίες θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στη συνέχεια. Η προσέγγισή μας επιχειρεί να καθορίσει τα πλαίσια μέσα στα οποία μπορεί να ενεργεί μια Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία, αφενός διότι αποτελεί το συνηθέστερο τύπο φορέα τον οποίο επιλέγουν οι οργανώσεις μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα κατά τα τελευταία χρόνια, αφετέρου δε, διότι με ελάχιστες παραλλαγές όσα ισχύουν για τις οργανώσεις αυτές εφαρμόζονται αναλογικά και στους λοιπούς τύπους οργανώσεων (σωματεία, ενώσεις προσώπων κ.ο.κ.).
Για την καλύτερη κατανόηση του ζητήματος πρέπει να γίνουν αρχικά οι ακόλουθες διακρίσεις:
– Στη νομική σκέψη η έννοια του όρου εταιρεία, άλλως όπως έχει επικρατήσει πλέον η αστική εταιρεία αποδίδεται ως “… σύμβαση μεταξύ δύο ή περισσότερων προσώπων με την οποία αναλαμβάνουν την υποχρέωση να επιδιώκουν με κοινές εισφορές κοινό σκοπό και ιδίως (όχι όμως απαραίτητα) οικονομικό…”. Οικονομικός φερ’ ειπείν σκοπός είναι η προώθηση μιας επαγγελματικής ομάδας ή η πρόνοια για άπορους, άνεργους κ.α. Αστικές εταιρείες με την έννοια τούτη βρίσκουμε παντού γύρω μας. Χαρακτηριστικό της ευρύτητας του όρου είναι ότι στο νομικό κόσμο η ενοικίαση κοινού μεταφορικού μέσου για ταξίδι αναψυχής, από δύο ή περισσότερα πρόσωπα χαρακτηρίζεται ως εταιρεία.
– Ακολούθως, ανάλογα με το αν η αστική τούτη εταιρεία έχει κερδοσκοπικό ή μη σκοπό, διακρίνεται σε κερδοσκοπική ή μη κερδοσκοπική, με βασικό κριτήριο διάκρισης να μην είναι το εμφανές της επιδίωξης κέρδους, αλλά αντίθετα το αν θα διανέμει άμεσα ή έμμεσα το κέρδος αυτό στα μέλη της.
– Άξιο ιδιαίτερου τονισμού είναι ότι οι αστικές εταιρείες διακρίνονται σαφέστατα από τις εμπορικές, κυρίως στο ότι οι τελευταίες έχουν ως σκοπό τη διενέργεια εμπορικών πράξεων (όχι απαραίτητα το κέρδος, αλλά συνήθως αυτό) κατ’ επάγγελμα με σκοπό το κέρδος και πιθανότατα το βιοπορισμό των εταίρων τους
– Από τούτο προκύπτει εμμέσως και το επόμενο αναγκαίο κριτήριο διαπίστωσης του αν μια αστική εταιρεία/ σωματείο/ ένωση προσώπων έχει κερδοσκοπικό ή μη χαρακτήρα:
Η εμπορική ή μη, κερδοσκοπική ή μη, φύση μιας εταιρείας ή ενός φορέα δεν κρίνεται από το χαρακτηρισμό που δίνεται σε αυτή στη συστατική της πράξη ή το καταστατικό. Αποδίδεται ενόψει πραγματικών περιστατικών και διαπιστώνεται/επιβεβαιώνεται καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής της.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο μόλις η αστική εταιρεία διαπιστωθεί ότι ασκεί εμπορική δραστηριότητα, μετατρέπεται αυτοδικαίως (από τον αρμόδιο έφορο) σε εμπορική και δη ομόρρυθμη εμπορική εταιρεία, με ότι τούτο συνεπάγεται.
Από τα αμέσως ανωτέρω συνάγεται ότι η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία και αντιστοίχως το σωματείο δεν επιτρέπεται να επιδιώκουν εμπορικό σκοπό· άλλο όμως εμπορικός σκοπός και άλλο οικονομικός.
Ακολούθως ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί και στο ότι η διενέργεια εμπορικών πράξεων δεν προσδίδει την εμπορική φύση στο πρόσωπο που τις ενεργεί. Παραδείγματος χάριν το γεγονός ότι συνηθίζω να πουλάω στο διαδίκτυο αντικείμενα που δεν έχουν πλέον χρησιμότητα για μένα (παλαιά κινητά τηλέφωνα, ρούχα, τιμαλφή κλπ) δεν με καθιστά έμπορο. Αν όμως τούτο (η εν γένει πώληση αντικειμένων) αποτελεί την κύρια δραστηριότητά μου, αν δηλαδή οι εμπορικές αυτές πράξεις (πωλήσεις) αποκτούν το χαρακτήρα επαγγελματικής δράσης και δεν έχουν απώτερο σκοπό διαφορετικής φύσης (όπως στην προκειμένη περίπτωση οι κοινωφελείς οργανώσεις), αλλά το βιοπορισμό, τότε σύμφωνα με το δίκαιο καθίσταμαι έμπορος.
Συμπερασματικά και κατ’ αναλογία οι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα φορείς δύνανται να ενεργούν εμπορικές πράξεις, όπως κάθε άλλο πρόσωπο, αρκεί τούτες να μην αποτελούν τον κύριο σκοπό/ δραστηριότητά τους, με την κοινωφελή δράση τους να πρέπει να υπερκερνάει την εμπορική, ή η τελευταία να γίνεται προς εξυπηρέτηση της πρώτης. Έτσι, δύναται κοινωφελής φορέας να προβαίνει σε διοργάνωση ημερίδων με σκοπό την αποκόμιση οικονομικού οφέλους, ακόμη και να προβαίνει σε πωλήσεις συγκεκριμένων αντικειμένων (λαμπάδων, τροφίμων κ.α.) προς εξασφάλιση των αναγκαίων οικονομικών πόρων για την επιβίωσή της ή με σκοπό τη συγκέντρωση εσόδων για την επιδίωξη των κοινωφελών της δράσεων, αρκεί οι εμπορικές τούτες πράξεις να μη συνιστούν ή αποτελέσουν σε κανένα σημείο ζωής της την κύρια δράση της.
Κώστας Μπρίλης
Νομικός
Στείλτε μας τις δικές σας απορίες (στο [email protected]) και μπορεί να αποτελέσουν το επόμενο θέμα της στήλης!
Η Ομάδα Newsletter του HIGGS
