Νομικά: ΟΚοιΠ στην Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία
Ο νέος νόμος για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία (4430/2016), ο οποίος ψηφίστηκε και τέθηκε σε ισχύ 31 Οκτωβρίου 2016, ανοίγει νέους δρόμους για τις ΟΚοιΠ που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα.
Ποιους αφορά
Από μια γρήγορη επισκόπηση των διατάξεων του νέου νόμου δίνεται η εντύπωση εκ πρώτης όψεως ότι οι ρυθμίσεις του αφορούν α) στις Κοιν.Σ.Επ (Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις), β) στις Κοι.Σ.Π.Ε. (κοινωνικός συνεταιρισμός περιορισμένης ευθύνης), που αποτελούν επίσης κοινωνικές επιχειρήσεις συνεταιριστικής μορφής με σκοπό την κοινωνική και οικονομική ενσωμάτωση ατόμων με ψυχοκοινωνικά προβλήματα και των οικογενειών τους και γ) τη νέα μορφή νομικού προσώπου που θεσμοθετεί για πρώτη φορά ο νέος νόμος, τους Συνεταιρισμούς Εργαζομένων.
Δεν είναι όμως έτσι· στην πραγματικότητα ο νέος νόμος προβλέπει πλήθος γενικών διατάξεων με τις οποίες ρυθμίζονται πλήθος θεμάτων που αφορούν και στις λοιπές νομικές μορφές των μη κερδοσκοπικών φορέων (Σωματεία, Αστικές Μη Κερδοσκοπικές Εταιρείες, Ιδρύματα κλπ) που ενόψει των ευεργετικών διατάξεων που περιέχει προβλέπεται να αποτελέσει διαρθρωτικό πυλώνα, με τα θετικά και αρνητικά του. Αν, δε, εφαρμοστούν πράγματι οι διατάξεις που περιέχει, αποτελεί ταυτόχρονα και πυξίδα οικονομικής επιβίωσης μεγάλου μέρους των φορέων της κοινωνίας των πολιτών, ανεξαρτήτως νομικής μορφής. Και αυτό γιατί ο σχετικός νόμος δείχνει να ασπάζεται καθολικά τη δυνατότητα του συνόλου των φορέων της κοινωνίας των πολιτών να έχει οικονομική δραστηριότητα.
Η ένταξη φορέα στο νόμο γίνεται με την εγγραφή του στο μητρώο Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, που δημιουργείται και θα λειτουργήσει, σύμφωνα με το αρμόδιο Υπουργείο, με τη νέα χρονιά (2017)· το μητρώο αυτό θα ελέγχει τις προϋποθέσεις και τους όρους ένταξης των αιτούμενων φορέων και σε περίπτωση που αυτές πληρούνται θα τους αναγνωρίζει ως φορείς Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας (φορείς Κ.ΑΛ.Ο.).
Προϋποθέσεις ένταξης στο νόμο
Στην 1η παράγραφο του 3ου άρθρου του νόμου ορίζονται περιοριστικά ποιοί μη κερδοσκοπικοί φορείς (νομικές μορφές) εντάσσονται υποχρεωτικά στις διατάξεις του, ποιοι από αυτούς έχουν τη δυνατότητα κατ’ επιλογή τους να ενταχθούν σε αυτές και με ποιες (γενικές) προϋποθέσεις. Στους πρώτους ανήκουν οι Κοιν.Σ.Επ., οι Κοι.Σ.Π.Ε. και οι συνεταιρισμοί εργαζομένων. Στη δεύτερη κατηγορία όμως εντάσσονται οποιαδήποτε άλλα μη μονοπρόσωπα νομικά πρόσωπα, εφόσον έχουν αποκτήσει νομική προσωπικότητα και συντρέχουν σωρευτικά, δηλαδή όλες ανεξαιρέτως, πέραν της απόκτησης νομικής προσωπικότητας που ήδη αναφέρθηκε. Η απόκτηση νομικής προσωπικότητας συντελείται ουσιαστικά με τη δημοσίευση του φορέα στο Γ.Ε.ΜΗ. ή στα βιβλία του Δικαστηρίου, αν αποτελεί σωματειακή μορφή ή με την έκδοση του Προεδρικού Διατάγματος αν πρόκειται για ίδρυμα κ.ο.κ., ενώ η ένταξη στο μητρώο εσωκλείει τις ακόλουθες προϋποθέσεις:
α) αναπτύσσουν δραστηριότητες συλλογικής και κοινωνικής ωφέλειας· οι ορισμοί συλλογική και κοινωνική ωφέλεια είναι γενικοί και περιέχονται στο 2ο άρθρο του νόμου.
β) εφαρμόζουν δημοκρατικό σύστημα λήψης αποφάσεων, σύμφωνα με την αρχή ένα μέλος μία ψήφος, ανεξάρτητα από τη συνεισφορά κάθε μέλους· με αυτήν την προϋπόθεση τίθεται περιορισμός, ή καλύτερα διεύρυνση, του δικαιώματος ψήφου του μέλους / εταίρου της κάθε μη κερδοσκοπικής συλλογικότητας, σύμφωνα με τον οποίο, ανεξάρτητα από το ποσό ή το είδος που έχει εισφέρει στο φορέα για την ένταξή του σε αυτόν, ή την ίδρυσή του, να έχει ισότιμη συμμετοχή (ένα μέλος – μία ψήφος) στη λήψη αποφάσεων. Η προϋπόθεση αυτή είναι υποχρεωτικό να συμπεριλαμβάνεται πανηγυρικά στο καταστατικό ίδρυσης του φορέα ή να ενταχθεί κατόπιν τροποποίησης αυτού.
γ) Το καταστατικό του φορέα (είτε κατά την ίδρυση είτε πάλι κατόπιν τροποποίησης) να προβλέπει περιορισμούς στη διανομή του κέρδους που παράγει ο φορέας (5% αποθεματικό, 35% απόδοση στους εργαζόμενους του φορέα). Ο περιορισμός αυτός αποτελεί περισσότερο ευχολόγιο όμως, παρά υποχρεωτική διάταξη, καθόσον δίνεται η δυνατότητα στη γενική συνέλευση του φορέα, με αυξημένη πλειοψηφία, με απόφασή της, να ορίσει ότι το ποσοστό αυτό σε νέες θέσεις εργασίας και διεύρυνση της παραγωγικής δραστηριότητας του φορέα, δηλαδή τις εν γένει οικονομικές ή κοινωφελείς δραστηριότητές του.
δ) Με την 4η κατά σειρά προϋπόθεση τίθεται περιορισμός στον τρόπο αμοιβής των εργαζομένων του φορέα, δηλαδή όσους συμβάλλονται με σύμβαση εργασίας, σύμφωνα με τον οποίο ο κατώτατος μισθός δεν δύναται είναι μικρότερος από το 33% του υψηλότερου. Φερ’ ειπείν σε περίπτωση που εργαζόμενος του φορέα που επιθυμεί να ενταχθεί στις διατάξεις του νόμου ή έχει ήδη ενταχθεί, αμείβεται μηνιαίως με ποσό 500€, μισθός που λαμβάνει έτερος εργαζόμενος του φορέα δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει το ποσό των 1.500€. Η διάταξη αυτή αποτελεί και πάλι ευχολόγιο, καθώς δίνεται η δυνατότητα στη Γ.Σ., όπως και αμέσως παραπάνω, να αποφασίσει διαφορετικά. Η συγκεκριμένη διάταξη εμφανίζεται ελλιπής διότι δε διαχωρίζει τις πιθανές μορφές εργασίας του κάθε εργαζόμενου (μερική, πλήρη, εκ περιτροπής κ.ο.κ.), τις προσωπικές ιδιότητες του μισθωτού που τυχόν επηρεάζουν το μισθό του (επιδόματα γάμου, προϋπηρεσία, σπουδές, ηλικία κ.α.) και βέβαιο είναι ότι θα προκαλέσει σύγχυση. Ταυτόχρονα, κρίνεται ότι μπορεί να προκαλέσει αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που επιθυμούσε ο νομοθέτης.
ε) τελευταίες προϋποθέσεις του νόμου είναι να προβλέπει στο καταστατικό του ο φορέας τη δικτύωσή του με άλλους φορείς που είναι εγγεγραμμένοι στο μητρώο και να μην έχει ιδρυθεί ή να διοικείται άμεσα ή έμμεσα από Ν.Π.Δ.Δ. ή Ο.Τ.Α. α’ ή β’ βαθμού ή από άλλο νομικό πρόσωπο του ευρύτερου δημόσιου τομέα.
Στα αμέσως επόμενα άρθρα μας θα ασχοληθούμε με τα αποτελέσματα εγγραφής του φορέα μας στο μητρώο Κ.ΑΛ.Ο., τις ευεργετικές συνέπειες που πιθανόν μπορεί να έχει μια τέτοια εγγραφή, τα πλείστα, ομολογουμένως, οικονομικά κίνητρα που παρέχει ο νέος νόμος για τους φορείς που εντάσσονται στο μητρώο, τις αδυναμίες και πιθανές παγίδες που περιέχει ο νόμος, τι πρέπει να προσέξουμε και μια αποτίμηση των νέων δρόμων που χαράζει ο νόμος για τους φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών.
Κώστας Μπρίλης
Νομικός
Στείλτε μας τις δικές σας απορίες (στο [email protected]) και μπορεί να αποτελέσουν το επόμενο θέμα της στήλης!
Η Ομάδα Newsletter του HIGGS
