Τρεις συνεντεύξεις δεκάδες πληροφορίες

Το HIGGS κλείνει ένα χρόνο ζωής και το ίδιο και το Newsletter του. Στα πλαίσια της γενικότερης ανασκόπησης και του απολογισμού που κάνουμε με την ευκαιρία αυτή, συγκεντρώσαμε τις πιο βασικές πληροφορίες και τα πιο χρήσιμα συμπεράσματα που έχουν προκύψει από τις απαντήσεις των τριών συνεντεύξεων των τριών ιδρυμάτων που έχουν φιλοξενηθεί στα προηγούμενα Newsletters (Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση, ΤΙΜΑ Κοινωφελές Ίδρυμα).

Ανάμεσα σε άλλα, μάθαμε περισσότερα για τις στρατηγικές προτεραιότητες των ιδρυμάτων, τον τρόπο κατάθεσης αιτήσεων χρηματοδότησης και τα σχετικά κριτήρια επιλογής, αλλά και για τις μεταξύ τους συνεργασίες, όπως επίσης και για τις εκπαιδευτικές ανάγκες των ΟΚοιΠ όπως αυτές γίνονται αντιληπτές από τις αιτήσεις που λαμβάνουν και τη συνεργασία τους με τις ΟΚοιΠ που υλοποιούν τις προτάσεις που χρηματοδοτούν.

Δωρεές

Τομείς χρηματοδοτήσεων

Υπάρχουν τουλάχιστον τρία φιλανθρωπικά/κοινωφελή ιδρύματα που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, τα οποία με τις δωρεές τους καλύπτουν τους τομείς της τέχνης και του πολιτισμού, της παιδείας, της υγείας και του αθλητισμού, της επιστήμης, του περιβάλλοντος και της κοινωνικής πρόνοιας. Το παραπάνω αναδεικνύει σημαντικές ευκαιρίες χρηματοδότησης καθώς είναι σχεδόν απίθανο για μια ΟΚοιΠ να μην μπορεί να εντάξει τους σκοπούς της σε έναν από τους παραπάνω τομείς.

Ορισμένα ιδρύματα όπως το ΤΙΜΑ Κοινωφελές Ίδρυμα εστιάζουν περισσότερο στην 3η ηλικία ενώ άλλα ιδρύματα όπως το Σταύρος Νιάρχος έχουν ένα πιο ευρύ φάσμα τομέων. Η παρατήρηση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς υποδεικνύει ότι κάθε ίδρυμα έχει διαφορετικές στρατηγικές προτεραιότητες, κάτι που πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη τους οι ενδιαφερόμενες ΟΚοιΠ για να αντιστοιχήσουν τις προσπάθειές τους με τις προτεραιότητες των ιδρυμάτων.

Συμβουλές κατάθεσης αιτημάτων χρηματοδότησης προς τα ιδρύματα

Λαμβάνοντας υπόψη τις απαντήσεις από τις συνεντεύξεις, προκύπτει ότι δεν υπάρχει μία συγκεκριμένη συνταγή που να εγγυάται την επιτυχία. Η συνταγή είναι «μοναδική» για κάθε φορέα ξεχωριστά. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένοι κοινοί παρονομαστές που αφορούν σε όλους τους φορείς, οι οποίοι αιτούνται χρηματοδότησης από ιδρύματα.

Η ΟΚοιΠ που καταθέτει την πρόταση είναι σκόπιμο να έχει προηγουμένως αναγνωρίσει την υπαρκτή ανάγκη, την οποία επιθυμεί να καλύψει, να την έχει αναδείξει, να είναι σαφής η σύνδεση της ανάγκης αυτής με το εν λόγω αίτημα καθώς και ο προτεινόμενος τρόπος αντιμετώπισής της. Επίσης, είναι χρήσιμο η αιτούσα ΟΚοιΠ να έχει καταρτίσει ένα συνολικό σχέδιο υλοποίησης του έργου, το οποίο θα προβλέπει αναλυτικά τους ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους που θα χρειαστούν, τα βήματα που θα πρέπει να πραγματοποιηθούν προκειμένου να ολοκληρωθεί με επιτυχία το έργο, το κοινό στο οποίο απευθύνεται και τα οφέλη που προβλέπεται να έχει.

Οι πρωτοβουλίες που ανταποκρίνονται στις τρέχουσες κοινωνικές ανάγκες, που προάγουν τη συνεργασία μεταξύ φορέων της Κοινωνίας των Πολιτών, που είναι καλά σχεδιασμένες και επιδεικνύουν υψηλά επίπεδα τεχνογνωσίας καθώς και ουσιαστικής δέσμευσης του προσωπικού και των εθελοντών στην επίτευξη των στόχων του φορέα, κατατάσσονται στην κορυφή της λίστας των προτιμήσεών.

Σημαντικό προβάδισμα έχουν, επίσης, οι αιτήσεις χρηματοδότησης που καταφέρνουν να πείσουν για τη συμβολή τους στην επίτευξη μίας κοινωνικής αλλαγής με αποδοτικό τρόπο, ειδικά εάν βασίζονται σε κάποιο καλά μελετημένο σχέδιο βιωσιμότητας και εάν υποστηρίζονται από το μέχρι σήμερα ιστορικό δράσης του κάθε φορέα. Αξίζει, ωστόσο, να σημειωθεί ότι είναι σημαντικό ο κάθε φορέας να αποτυπώσει στην αίτησή του τα στοιχεία της «γνησιότητας» και πρωτοτυπίας του έργου του και να μην προσαρμόσει την αίτησή του ώστε να ταιριάζει με δράσεις φορέων που έχουμε χρηματοδοτήσει στο παρελθόν, καθώς όλοι οι υποψήφιοι που περνούν επιτυχώς το στάδιο της προκαταρκτικής αξιολόγησης θα κληθούν να περάσουν, εν συνεχεία, από το στάδιο της συνέντευξης, το οποίο έχει ως στόχο να διασφαλίσει ότι μπορούν οι υποψήφιοι να επικοινωνήσουν με πειστικό και αποτελεσματικό τρόπο το όραμα, τις ιδέες και τους στόχους τους.

Ιστοσελίδα & φόρμα αίτησης συμμετοχής

Αρχικά τα ενδιαφερόμενα μέρη θα πρέπει να επισκεφθούν την ιστοσελίδα των ιδρυμάτων για να πάρουν μια γενική ιδέα για τον τύπο των πρωτοβουλιών που χρηματοδοτούνται. Συχνά και η σελίδα στο Facebook έχει επικαιροποιημένες πληροφορίες σχετικά με τους φορείς που χρηματοδοτούνται καθώς και πρόσφατες εξελίξεις σχετικά με τα εν εξελίξει έργα και τα ετήσια προγράμματά, π.χ. στο Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση.

Στις περισσότερες από τις ιστοσελίδες των ιδρυμάτων, οι ενδιαφερόμενες οργανώσεις θα βρουν τη σχετική φόρμα αίτησης χρηματοδότησης που ουσιαστικά σκιαγραφεί τα ακριβή στοιχεία που αναζητεί το κάθε ίδρυμα από τον αιτούντα.

Αξιολόγηση

Σε πρώτο επίπεδο δίνεται έμφαση στις αρχές με τις οποίες λειτουργεί η εκάστοτε οργάνωση που καταθέτει το αίτημα, όπως η εντιμότητα και η διαφάνεια, καθώς και η αφοσίωση στο έργο που επιδεικνύουν η διοίκηση και το προσωπικό της οργάνωσης.

Ιδιαίτερα σημαντική για την αξιολόγηση φαίνεται να είναι και η ικανότητα μιας ΟΚοιΠ να παρουσιάσει σαφώς και με συντομία την αποστολή της, τους στόχους, και τις δράσεις της, καθώς επίσης και να συνδέσει την εμπειρία που έχει αποκομίσει πάνω στο υπό συζήτηση θέμα, τη δράση/πρωτοβουλία/πρόγραμμα για το οποίο ζητείται χρηματοδότηση.

Σε δεύτερο επίπεδο, γίνεται η αξιολόγηση του ίδιου του αιτήματος που κατατίθεται, της επίδρασης και της ωφέλειάς του για την κοινότητα, τυχόν στοιχεία καινοτομίας και βιωσιμότητας που μπορεί να εμπεριέχει.

Βιωσιμότητα

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη δυνατότητα της ΟΚοιΠ να μπορεί να εξασφαλίσει κατά το δυνατό τη μελλοντική βιωσιμότητα του προτεινόμενου προγράμματος, σε περίπτωση που αυτό δεν αφορά σ’ ένα one-off έργο. Μπορούμε να πούμε ότι είναι κοινός τόπος και για τα τρία ιδρύματα να υπάρχει συνέχεια ακόμα και μετά το πέρας της δωρεάς ώστε να μεγιστοποιείται ο θετικός αντίκτυπος για την κοινωνία.

Η έννοια της βιωσιμότητας μίας ΟΚοιΠ και του έργου της είναι συνδεδεμένη με την προνοητικότητα και το σαφή μελλοντικό σχεδιασμό σε κάθε αιτούμενη δράση η οποία επιδιώκει να έχει συνέχεια και μακροπρόθεσμη υποστήριξη και δεν αποτελεί μια βραχυπρόθεσμη ή εφάπαξ χρηματοδότηση.

Μέσα από τις συνεντεύξεις είναι ξεκάθαρο ότι θέλουν να γνωρίζουν φορείς και να λαμβάνουν προτάσεις χρηματοδότησης που έχουν έναν σαφή σχεδιασμό δράσης όχι μόνο για την περίοδο υλοποίησης του χρηματοδοτούμενου έργου, αλλά και πέρα από αυτήν. Τι αναμένει ο φορέας σε βάθος χρόνου σε σχέση με το προσωπικό του, τις ροές εσόδων, την αξιολόγηση του κοινωνικού αντικτύπου του έργου του ή τις εσωτερικές του αξιολογήσεις.

Τέλος, είναι σημαντικό να φαίνεται ότι ο σχεδιασμός του κάθε φορέα ενσωματώνει στοιχεία ετοιμότητας και προσαρμοστικότητας της λειτουργίας του, ώστε να διασφαλίζεται η αποτελεσματικότητα των δράσεών του σε συνάφεια με τις εκάστοτε κοινωνικές ανάγκες, καθώς και η ικανότητά του να διατηρήσει τη χρηματοδότησή του και να συνεχίσει απρόσκοπτα το έργο του.

Τρόπος χρηματοδότησης (στην αρχή, στο τέλος, ή σε δόσεις;)

Αφού λοιπόν η ενδιαφερόμενη οργάνωση έχει περιηγηθεί στην ιστοσελίδα του ιδρύματος που την ενδιαφέρει, έχει συμπληρώσει τη σχετική αίτηση και έχει περάσει με επιτυχία όλα τα στάδια αξιολόγησης που έχουμε αναφέρει παραπάνω, έρχεται η ώρα που εγκρίνεται η χρηματοδότηση. Ο τρόπος χρηματοδότησης εξαρτάται από τον τύπο της χρηματοδοτούμενης δράσης και το χρονοδιάγραμμα υλοποίησής της. Για παράδειγμα, στην περίπτωση της παροχής μηνιαίων πακέτων τροφίμων υλοποιούνται μηνιαίες πληρωμές ενώ για την προμήθεια εξοπλισμού πραγματοποιούνται μεμονωμένες πληρωμές. Συνήθως ένα μέρος της χρηματοδότησης καταβάλλεται στην αρχή προκειμένου να παρέχει τη δυνατότητα και την ‘ασφάλεια’ στον αιτούντα να ξεκινήσει την υλοποίηση του έργου του, ενώ το υπόλοιπο ποσό της χρηματοδότησης συνήθως καταβάλλεται με την ολοκλήρωσή του.

Η κατανομή της εγκεκριμένης χρηματοδότησης δίνεται σύμφωνα με το οικονομικό μέγεθος, τις ανάγκες του συγκεκριμένου προγράμματος και του χρονοδιαγράμματος που έχει συμφωνηθεί από κοινού με τον δωρεοδόχο. Με άλλα λόγια μπορεί αυτή να δοθεί τμηματικά σε ισόποσες ή μη δόσεις ή μετά το πέρας των εργασιών. Συνήθως, η όποια χρηματοδότηση δίνεται στον δωρεοδόχο οργανισμό (ή απευθείας στους προμηθευτές όπου αυτό είναι εφικτό) εφόσον έχει ολοκληρωθεί μέρος ή όλο το έργο.

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι είναι απαραίτητο να έχουμε σκεφτεί πως θέλουμε να κατανεμηθεί η εκάστοτε χρηματοδότηση από το στάδιο του σχεδιασμού του έργου και πριν την έκκριση της χρηματοδότησης για να είμαστε κατάλληλα προετοιμασμένοι και να εξασφαλίσουμε την απρόσκοπτη ροή της απαραίτητης χρηματοδότησης που θα διασφαλίσει την ομαλή υλοποίηση του κάθε έργου.

Εκπαιδευτικές ανάγκες ΟΚοιΠ στην Ελλάδα σήμερα

Και τα τρία ιδρύματα συμφωνούν ότι οι ΟΚοιΠ στην Ελλάδα είναι πολλά υποσχόμενες. Αναγνωρίζουν ωστόσο ότι υπάρχει μεγάλη ποικιλία σε μέγεθος, εύρος προσφερόμενων υπηρεσιών και εμπειρία και αντίστοιχα διαφορετικές εκπαιδευτικές ανάγκες.

Σε γενικές γραμμές, η πλειοψηφία των ιδρυμάτων συμφωνεί ότι η ανάγκη εκπαίδευσης των στελεχών των ΟΚοιΠ πρέπει να εστιάσει σε θέματα διαχείρισης (νομικά, λογιστικά), εξεύρεσης πόρων (πηγές χρηματοδότησης και τρόποι προσέλκυσής τους), οργάνωσης (ανθρώπινο δυναμικό, προσφερόμενες υπηρεσίες, διαχείριση εθελοντών), επικοινωνίας (μάρκετινγκ, χρήση κοινωνικών δικτύων) και διαμόρφωσης καινοτόμων προγραμμάτων και υπηρεσιών.

Όπως αποτυπώνεται από την εκπρόσωπο ενός εκ των τριών ιδρυμάτων, η βελτίωση στην επικοινωνία του έργου των οργανώσεων και η καλύτερη καταγραφή των αποτελεσμάτων της δράσης τους χρησιμοποιώντας αξιόπιστες μεθόδους μέτρησης και αξιολόγησης, μπορεί να οδηγήσει στην καλύτερη ενημέρωση του κοινού και των χρηματοδοτών τους σχετικά με τον κοινωνικό αντίκτυπο του έργου τους. Αυτό θα τους βοηθήσει επίσης και στην αναζήτηση πόρων αλλά και στην καλύτερη υλοποίηση των στόχων τους.

Συνεργασίες μεταξύ των ιδρυμάτων

Από τις συνεντεύξεις διαφαίνεται ότι η πλειοψηφία των ιδρυμάτων αντιλαμβάνεται τις συγχρηματοδοτήσεις ως ένα ισχυρό μήνυμα/παράδειγμα προς τις ΟΚοιΠ που υπογραμμίζει ότι η συνεργασία είναι επιτακτική ανάγκη και ότι πρέπει να συνεργάζονται μεταξύ τους όσο το δυνατόν περισσότερο καθώς «η ισχύς εν τη ενώσει» είναι αδιαμφισβήτητη. Με άλλα λόγια, τα ιδρύματα εκτιμούν ότι η μεταξύ τους συνεργασία αποτελεί μια βέλτιστη πρακτική, ένα παράδειγμα προς μίμηση για τη συνεργασία μεταξύ των οργανώσεων.

Τρόποι συνεργασίας

Οι συνεργασίες ανάμεσα στα ιδρύματα μπορεί να αφορούν στην απλή ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με οργανώσεις ή στην πραγματοποίηση συγχρηματοδοτήσεων, συμπληρωματικών δωρεών και άλλων χρηματοδοτικών πρωτοβουλιών. Το Ιδρύματα συνήθως συμμετέχουν σε συγχρηματοδοτήσεις χωρίς περιορισμό στο ποσοστό συνδρομής επί της συνολικής χρηματοδότησης, και οι συμπληρωματικές δωρεές υλοποιούνται σε συνδυασμό με δωρεές άλλων ιδρυμάτων με στόχο την επέκταση και τον εμπλουτισμό προγραμμάτων.

Οφέλη συνεργασιών

Οι χρηματοδοτικές συνεργασίες μεταξύ Ιδρυμάτων προσδίδουν ένα πολλαπλασιαστικό και πολυδιάστατο χαρακτήρα στις δωρεές με αποτέλεσμα τη μεγιστοποίηση του κοινωνικού αντίκτυπου. Γεγονός που αποτελεί ένα σημαντικό όφελος και για τα ιδρύματα και για τους δωρεοδόχους οργανισμούς. Για τους οργανισμούς επιτυγχάνεται επίσης η υλοποίηση έργων που δε δύνανται να πραγματοποιηθούν από έναν χρηματοδότη. Επιπλέον, οι συγκεκριμένες συνεργασίες διευρύνουν τις πηγές εσόδων των οργανώσεων με αποτέλεσμα να μη δημιουργείται εξάρτηση από έναν ή λίγους χρηματοδότες. Αυτή η πρακτική συνεισφέρει στη μακροχρόνια βιωσιμότητα των οργανισμών. Για τα ιδρύματα οι συνεργασίες συμβάλλουν στην πιο αποτελεσματική εκπλήρωση των καταστατικών τους σκοπών.

Τα συνεργαζόμενα ιδρύματα ενδέχεται να χρηματοδοτούν κάποια ‘one-off’ έργα αλλά μπορούν επίσης να σχεδιάζουν και να υλοποιούν από κοινού κάποια προγράμματα σε ετήσια βάση. Για τις μεμονωμένες ‘one-off’ χρηματοδοτήσεις, η διαδικασία ‘due diligence’ επιμερίζεται μεταξύ των χρηματοδοτών, επισπεύδοντας και βελτιώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την αποτελεσματικότητα της διοικητικής διαχείρισης της χρηματοδότησης. Επίσης, η συγχρηματοδότηση σημαίνει ότι περισσότερα άτομα συνεισφέρουν με τη σκέψη και την εμπειρία τους στα στάδια του σχεδιασμού, της αξιολόγησης και της παρακολούθησης μίας χρηματοδότησης και ως εκ τούτου αυξάνεται αντίστοιχα η δυνατότητα να προβλεφθούν πιθανές μελλοντικές προκλήσεις ή να ξεπεραστούν εμπόδια που προκύπτουν στην πορεία υλοποίησής της. Όσον αφορά στα προγράμματα, και πάλι ο φόρτος της διοικητικής διαχείρισης επιμερίζεται, όμως εδώ το όφελος έγκειται κυρίως στο ότι το ‘brainstorming’ κατά τον σχεδιασμό της ανοικτής πρόσκλησης του προγράμματος ή οι επαφές με τους αξιολογητές και η επικοινωνία με τους προεπιλεγέντες υποψηφίους γίνεται πολύ πιο δημιουργικά και αποτελεσματικά.

Με βάση τα παραπάνω δεν είναι τυχαίο ότι σε μια από τις συνεντεύξεις αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Οι δράσεις που συγχρηματοδοτούμε με άλλα ιδρύματα συγκαταλέγονται στις πιο δημιουργικές και αποτελεσματικές εμπειρίες χρηματοδότησης που είχαμε μέχρι σήμερα και χαιρόμαστε που αυτές οι πρωτοβουλίες χρόνο με τον χρόνο αυξάνονται».