Η εμπειρία του Δικτύου Δικαιωμάτων του Παιδιού και τα Αποδημητικά Πουλιά”
Το Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού (Δίκτυο) είναι ένα μη κερδοσκοπικό σωματείο που στόχο έχει την προάσπιση και προώθηση των δικαιωμάτων των παιδιών. Στο πλαίσιο αυτό, σημαντικό μέρος της δράσης μας καλύπτουν ενέργειες για την εκ μέρους των παιδιών (και ιδιαιτέρως αυτών που ανήκουν σε ευάλωτα κοινωνικά περιβάλλοντα) κατανόηση των δικαιωμάτων, η ενίσχυση με νέες γνώσεις και εφόδια αλλά ακόμη και η ένταξη και κοινωνικοποίησή τους. Το Δίκτυο δηλαδή, με την όλη δράση του, έρχεται να καλύψει κενάτης πολιτείας σε ό,τι αφορά τη στην πράξη τήρηση και σεβασμό των δικαιωμάτων των παιδιών.
Συχνά οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, στις οποίες συγκαταλέγεται και το Δίκτυο, δηλώνουν εμφαντικά την επιθυμία τους να ήταν αχρείαστες, να μπορούσαν να μην υπάρχουν και η πολιτεία να φρόντιζε όλα αυτά που αναγκάζονται να φροντίσουν οι ίδιες. Δεν είναι αυτή η περίπτωση του Δικτύου. Ασφαλώςκι εμείς που αποτελούμε το Δίκτυο, θα θέλαμε η πολιτεία να έκανε ό,τι έπρεπε για τα δικαιώματα των παιδιών όμως δεν θα θέλαμε να μην υπήρχαμε γιατί θεωρούμε ότι οι δράσεις μας έχουν λόγο ύπαρξης ακόμη και σε μια πολιτεία που τα έχει όλα λυμένα. Οι δράσεις μας είναι καινοτόμες, αποφεύγουν τον διδακτισμό και δεν έχουν τα παιδιά παθητικούς δέκτες αλλά τους δίνουν βήμα έκφρασης, ενεργούς συμμετοχής και συνδιαμόρφωσης. Πιστεύουμε ότι αυτό είναι κάτι που μας ξεχωρίζει.
Για το λόγο αυτό θέλουμε πολύ να συνεχίσουμε το έργο μας και -ως σωματείο που δεν έχει δικούς του πόρους- η αγωνία μας είναι μεγάλη στην προσπάθειά μας να βρούμε υποστηρικτές, που θα βοηθήσουν να διατηρήσουμε τη βιωσιμότητά μας και να εξακολουθήσουμε ή να αναπτύξουμε νέες ποιοτικές και ουσιαστικές δράσεις. Στο πλαίσιο αυτό απευθυνόμαστε σε κάθε φορέα που μπορεί να μας υποστηρίξει και ανάμεσά τους συγκαταλέγονται και οι πρεσβείες. Η απεύθυνση αυτή δεν είναι τυφλή και ούτε γίνεται χωρίς προϋποθέσεις. Όπως συμβαίνει με κάθε φορέα που προσεγγίζουμε, και με τις πρεσβείες, βασική προϋπόθεση για να ζητήσουμε την υποστήριξή τους είναι να συμφωνούν με τις αρχές, τις αξίες και τη φιλοσοφία μας. Δεν θα μπορούσαμε ποτέ για παράδειγμα να απευθυνθούμε σε μια πρεσβεία χώρας που δεν σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, που δημιουργεί πρόσφυγες.
Ευτυχώς, αρκετές πρεσβείες τα τελευταία χρόνια έχουν διευρύνει τον ρόλο τους και δεν περιορίζονται μόνο στην προσφορά κρατικών υπηρεσιών και διευκολύνσεων στους υπηκόους τους στη χώρα που αμφότεροι φιλοξενούνται. Ειδικά πρεσβείες χωρών που ανήκουν στην ΕΕ, ως αναπόσπαστο μέρος της πολιτικής της για τα ανθρώπινα δικαιώματα, δείχνουν ενδιαφέρον να συνδράμουν δράσεις που με έμμεσο ή άμεσο τρόπο προωθούν ή υπερασπίζονται τα δικαιώματα. Μια από αυτές τις πρεσβείες είναι και της Ολλανδίας με την οποία το Δίκτυο είχε τη χαρά να συνεργαστεί στο πρόσφατο παρελθόν.
Πεδίο συνεργασίας με τη συγκεκριμένη πρεσβεία αποτέλεσε το πρόγραμμά μας «Young Journalists – Νέοι Δημοσιογράφοι» (στο πλαίσιο του οποίου εκδίδεται η εφημερίδα μας «Αποδημητικά Πουλιά»), που εξακολουθεί και σήμερα να είναι ένα από τα πιο εμβληματικά προγράμματα του Δικτύου. Οι Young Journalists ξεκίνησαν το 2016, όταν το Δίκτυο υλοποιούσε υποστηρικτικές και παιδαγωγικές δράσεις στο Κέντρο Υποδοχής Προσφύγων στο Σχιστό. Εκεί μια ομάδα έφηβων κοριτσιών από το Αφγανιστάν, κρίνοντας ότι ο τρόπος που τα ΜΜΕ παρουσίαζαν τις ιστορίες τους και το θέμα των προσφύγων γενικότερα δεν ανταποκρινόταν στην πραγματικότητα, μας ζήτησαν βοήθεια να φτιάξουν μια δική τους εφημερίδα, όπου οι ίδιες θα αποτελούσαν τη συντακτική ομάδα και θα αποφάσιζαν τη θεματολογία της. Έτσι γεννήθηκαν τα «Αποδημητικά Πουλιά» με το Δίκτυο να προσφέρει στα κορίτσια τα απαραίτητα εργαλεία για να εκδώσουν τη δική τους εφημερίδα, όπως σεμινάρια δημοσιογραφίας και των αρχών της, μαθήματα φωτογραφίας, σύνταξης ύλης και κάθε τι άλλο αφορά σχετικό.
Η ομάδα των Young Journalist πολύ γρήγορα διευρύνθηκε. Στους κόλπους της εντάχθηκαν και αγόρια-πρόσφυγες ενώ στη συνέχεια, με τη μεταφορά των δράσεών της στο Εφηβικό Δίκτυο (το χώρο που το Δίκτυο λειτουργεί στη Λ. Κωνσταντινουπόλεως 189), δόθηκε η ευκαιρία να συμμετάσχουν και έφηβοι μετανάστες αλλά και Έλληνες. Η εφημερίδα από τότε εκδίδεται σε διαφορετικές γλώσσες και αποτελεί ένα εξαιρετικό εργαλείο με το οποίο βοηθούμε κάθε νέο μέλος της να κατανοήσει σε βάθος το δικαίωμα στην ελευθερία του λόγου. Όχι όμως μόνο αυτό: Τα Αποδημητικά Πουλιά, μέσα από τη συνεργασία των μελών τους, που είναι απαραίτητη για να εκδοθεί κάθε φύλλο τους, κατάφεραν να γίνουν ένα αποτελεσματικότατο μέσο ένταξης των παιδιών προσφύγων και μεταναστών αλλά και καταπολέμησης της ξενοφοβίας και του ρατσισμού των Ελλήνων.
Τα παραπάνω στοιχεία του συγκεκριμένου προγράμματος και τα απτά αποτελέσματά του νομίζω ότι αποτέλεσαν το δέλεαρ για την Πρεσβεία της Ολλανδίας να ενταχθεί στους υποστηρικτές του (ανάμεσα στους οποίους έχουν υπάρξει και η Save the Children International, η UNICEF, to Deutsche Humanitare Hilfe, το Ίδρυμα Λάτσης,το Open Society Foundation, η UNHCR και το Ίδρυμα Rosa Luxemburgh). Χάρη στην υποστήριξη αυτή τα «Αποδημητικά Πουλιά» κατάφεραν πολλά πράγματα: να κυκλοφορούν ως ένθετο στην Εφημερίδα των Συντακτών 3-4 φορές το χρόνο κι έτσι να διανέμονται σε όλη την Ελλάδα, να αυξήσουν τις γλώσσες στις οποίες εκδίδονται (ξεκίνησαν με ελληνικά, φάρσι και αγγλικά και στην πορεία προστέθηκαν και αραβικά καιουρντού), να αποκτήσουν και online έκδοση www.migratorybirds.gr, να αυξήσουν τις γνώσεις και τις παραστάσεις των μελών τους αλλά κυρίως να αποτελέσουν για αυτούς ένα μέσο έκφρασης και εξέλιξης. Στην ως τώρα πορεία των Αποδημητικών Πουλιών είχαμε τη ασύγκριτη χαρά να δούμε παιδιά να ανθίζουν. Παιδιά αρχικά φοβισμένα, κλεισμένα στον εαυτό τους, με την ενεργή συμμετοχή τους στα Αποδημητικά Πουλιά απέκτησαν αυτοπεποίθηση, ενίσχυσαν τα προσόντα τους και ανέπτυξαν δυνατότητες που δεν πίστευαν πριν ότι είχαν.
Όλα τα παραπάνω δεν θα είχαν συμβεί όχι μόνο αν δεν υπήρχε η παραπάνω οικονομική υποστήριξη, αλλά κυρίως αν η Πρεσβεία της Ολλανδίας και όλοι οι υποστηρικτές των Νέων Δημοσιογράφων δεν είχαν ευήκοα ώτα να κατανοήσουν τη σημασία του συγκεκριμένου τόσο ιδιαίτερου προγράμματος αλλά και ευελιξία για αλλαγές και αναπροσαρμογές των δράσεων, οι οποίες προέκυπταν ανάλογα με τις ανάγκες των ωφελούμενών του. Πέρα από τα παραπάνω, ήμασταν ευτυχείς που στο συγκεκριμένο πρόγραμμα νιώθαμε τους υποστηρικτές μας περισσότερο σαν συνεργάτες παρά σαν χρηματοδότες. Σε ό,τι αφορά στην Πρεσβεία της Ολλανδίας δεν νιώθαμε ότι είχαμε να κάνουμε με κάποιον απρόσωπο οργανισμό του Ολλανδικού κράτους αλλά με ανθρώπους που, χωρίς να παρεμβαίνουν, βρίσκονταν διαρκώς στο πλευρό μας για συμβουλές και βοήθεια τόσο στο συγκεκριμένο πρόγραμμα όσο και για την οργάνωσή μας γενκότερα.
Η συνεργασία λοιπόν ήταν απόλυτα πετυχημένη και ουσιαστική, όμως δυστυχώς ήταν συντομότερη από όσο θα θέλαμε. Συνήθως, και αυτό είναι ένα ζήτημα που γενικά δυσκολεύει τη δράση κάθε οργάνωσης της κοινωνίας των πολιτών, η υποστήριξη που προσφέρεται από φορείς όπως οι πρεσβείες είναι βραχύβιας διάρκειας και πολλές φορές στερεί τη δυνατότητασε ένα πρόγραμμα να αναπτυχθεί περαιτέρω και να ωφελήσει περισσότερους. Είναι μια πραγματικότητα με την οποία οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών έχουν μάθει να ζουν και να πορεύονται με ό,τι σημαίνει αυτό.
Πάνος Χριστοδούλου
Γενικός Διευθυντής Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού
