Η εμπειρία του Χαμόγελου του Παιδιού

Ο Εθελοντικός Οργανισμός για τα Παιδιά «Το Χαμόγελο του Παιδιού» έχει αναπτύξει ένα φάσμα διαδικασιών και πρωτοκόλλων για τις υπηρεσίες του στο πλαίσιο της προστασίας του παιδιού όπως για παράδειγμα, τον κανονισμό λειτουργίας προσωπικού, τον κανονισμούς λειτουργιάς των Σπιτιών για τη διαμονή παιδιών σε κίνδυνο, την Πολιτική Παιδικής Προστασίας, οδηγούς διαχείρισης υποθέσεων που περιλαμβάνουν ορολογία, νομικό πλαίσιο και εσωτερικές διαδικασίες διαχείρισης υποθέσεων στο πλαίσιο του ευρύτερου πλαισίου υπηρεσιών του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα στο πεδίο της προστασίας του παιδιού. Όλοι οι οδηγοί είναι βασισμένοι στο πνεύμα της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Συνοδευτικά των συγκεκριμένων οδηγών αποτελούν δομημένα βηματολόγια για τους επαγγελματίες του Οργανισμού. Επίσης, αναφορικά  με τις υποθέσεις των εξαφανισμένων παιδιών τα συγκεκριμένα βηματολόγια έχουν εγκριθεί από το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και έχουν διανεμηθεί σε όλα τα Αστυνομικά Τμήματα και Τμήματα Ασφαλείας της χώρας. Παράλληλα, παρέχεται συνεχής εκπαίδευση στο προσωπικό με ένα θεωρητικό μέρος, νομικό και μελέτες περιπτώσεων.

Σχέση με κρατικούς φορείς/ανεξάρτητες αρχές:

Λόγω της 24ώρης, καθημερινής και πανελλήνιας εμβέλειας των δράσεων του Οργανισμού μας η συνεργασία μας και η επαφή μας, τόσο με κρατικούς φορείς όσο και με ανεξάρτητες αρχές είναι πολύ συχνή και σε συγκεκριμένες περιπτώσεις καθημερινή. Με στόχο την εξυπηρέτηση των παιδιών και των οικογενειών, αλλά και τη λήψη αποφάσεων προς το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού, οι σχέσεις του Οργανισμού στο μεγαλύτερο μέρος τους ορίζονται από Σύμφωνα Συνεργασίας, τα οποία αξιολογούνται και καθορίζουν τον ρόλο των εμπλεκόμενων υπηρεσιών σε μια υπόθεση παιδιού. Ωστόσο, οι σχέσεις ενισχύονται και από την καθημερινότητα και τον ρόλο της κάθε υπηρεσίας. Επίσης, υπάρχει ανάλογη συνεργασία και με τα Ελληνικά Πανεπιστήμια προκειμένου να βεβαιώνεται επιστημονικά το έργο του Οργανισμού, ενώ παράλληλα με τις Εθνικές Συνεργασίας ο φορέας διατηρεί στενή επαφή και συνεργασία με διεθνείς φορείς ενώ αποτελεί ιδρυτικό μέλος και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου σε πολλά Δίκτυα στην Ευρώπη.

Συμμετοχή σε δίκτυα για την παιδική προστασία:

Στην Ελλάδα υπάρχει το Δίκτυο Εναλλακτικής Φροντίδας Παιδιών, που συντονίζεται από την Συνήγορο του Παιδιού και συμμετέχουν κρατικοί και μη φορείς, όπως το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ε.Κ.Κ.Α.), ο Σύνδεσμος Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδας, τα Παιδικά Χωριά SOS, Ρίζες κ.α.

Είναι σημαντικό, δε, να σημειωθεί ότι το 2021 ψηφίστηκε ο  Ν. 4873/2021 με τίτλο «Προστασία του εθελοντισμού, ενίσχυση της δράσης της Κοινωνίας των Πολιτών, φορολογικά κίνητρα για την ενίσχυση της κοινωφελούς δράσης των Ο.Κοι.Π. και λοιπές διατάξεις» βάσει του οποίου θεσπίζεται ένα ενιαίο πλαίσιο λειτουργίας των Οργανώσεων Κοινωνίας Πολιτών (Ο.Κοι.Π.) και ρυθμίζονται λοιπά θέματα αρμοδιότητας του Υπουργείου Εσωτερικών, όπως για παράδειγμα η σύσταση Διεύθυνσης Οργανώσεων Κοινωνίας των Πολιτών και Κοινωφελών οργανώσεων με αντικείμενο τη διαχείριση του αντίστοιχου μητρώου, αλλά και του εθελοντισμού. Ωστόσο, δεν έχουν ολοκληρωθεί όλα τα απαραίτητα βήματα για την ενεργοποίηση των διαδικασιών.

Σε ότι αφορά δε στον Οργανισμό «Το Χαμόγελο του Παιδιού» και σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο,συμμετέχει σε δίκτυα φορέων για την προστασία του παιδιού. Συγκεκριμένα, συμμετέχει στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Eurochild με έδρα στις Βρυξέλλες, το οποίο είναι ένα δίκτυο με 178 μέλη, οργανισμούς και άτομα, που έχει ως στόχο την προώθηση και υπεράσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών και των νέων. Επίσης, είναι μέλος του Διεθνούς Δικτύου για τις Γραμμές Βοήθειας για Παιδιά (Child Helpline International – CHI) με έδρα το Άμστερνταμ και μέλη 183 Γραμμές Βοήθειας για παιδιά από 142 χώρες του κόσμου, το οποίο έχει ως στόχο τη δημιουργία και ενδυνάμωση δωρεάν εθνικών γραμμών βοήθειας για παιδιά σε όλο τον κόσμο και την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών. Ο Οργανισμός λειτουργεί στην Ελλάδα την Ευρωπαϊκή Γραμμή Στήριξης Παιδιών & Εφήβων (Συμβουλευτική Τηλεφωνική Γραμμή για την Ψυχική Υγεία Παιδιών & Εφήβων 116111 που υπάγεται στο Διεθνές Δίκτυο του CHI).  Αξίζει να σημειωθεί ότι με πρωτοβουλία του Οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού» ιδρύθηκε τον Ιούνιο του 2014 το Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά του Σχολικού Εκφοβισμού (European Anti-Bullying Network – EAN), στο οποίο συμμετέχουν 21 φορείς από 14 κράτη μέλη της ΕΕ και έχει ως στόχο την καταπολέμηση του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού και της σχολικής βίας. «Το Χαμόγελο του Παιδιού» προεδρεύει του Δικτύου. Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά του Σχολικού Εκφοβισμού και οι οργανώσεις-μέλη του έχουν πλήρη επίγνωση της τεράστιας πρόκλησης που συνεπάγεται η ευρεία έκκληση για δράση. Το EAN έχει εντάξει μέλη από ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο και κατά συνέπεια, συγκεντρώνει προσεγγίσεις και στρατηγικές κατά του εκφοβισμού που έχουν σχεδιαστεί σε αρμονία και με σεβασμό στις επιμέρους τοπικές κοινωνικές και πολιτιστικές συνθήκες. Επίσης, «Το Χαμόγελο του Παιδιού» είναι ιδρυτικό μέλος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας για τα Εξαφανισμένα και Σεξουαλικά Κακοποιημένα Παιδιά (Missing Children Europe – ΜCE), με έδρα στις Βρυξέλλες, η οποία αριθμεί 30 μέλη από 26 χώρες. Μέσω της συμμετοχής του στο Δίκτυο, «Το Χαμόγελο του Παιδιού» έχει τη δυνατότητα να συνεργαστεί με άλλους Ευρωπαϊκούς Οργανισμούς με στόχο την εξάλειψη της σεξουαλικής και ψυχολογικής εκμετάλλευσης των παιδιών, αλλά και τον εντοπισμό παιδιών που έχουν εξαφανισθεί σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Ο κοινός ευρωπαϊκός αριθμός 116000 για τα εξαφανισμένα παιδιά έχει εκχωρηθεί στον Οργανισμό και λειτουργεί από το 2008 αποτελώντας την Ευρωπαϊκή Γραμμή έκτακτης ανάγκης για παιδιά που αγνοούνται. Σήμερα η γραμμή αυτή λειτουργεί σε 29 κράτη (27 κράτη-μέλη της ΕΕ καθώς και στην Αλβανία και τη Σερβία).

«Το Χαμόγελο του Παιδιού», ως φορέας προάσπισης και προστασίας των δικαιωμάτων του παιδιού έχει πανελλαδική εμβέλεια και παρέχει τις υπηρεσίες του, 365 ημέρες το χρόνο, 24 ώρες την ημέρα, δωρεάν.Οι υπηρεσίες αφορούν όλα τα παιδιά στην Ελλάδα ανεξάρτητα από εθνικότητα και θρήσκευμα και συγκεκριμένα παρέχονται :

Δράσεις με στόχο την ολιστική αντιμετώπιση των φαινομένων κάθε μορφής Βίας απέναντι στα παιδιά. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω πλήθους υπηρεσιών που επεκτείνονται σε τρεις βασικούς άξονες: την Πρόληψη, την Παρέμβαση και τη Θεραπεία.Χαρακτηριστικά αναφέρονται οι: Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά  SOS 1056, η  Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών 116111, Το Κέντρο Συνηγορίας του Παιδιού, τα Σπίτια για την φιλοξενία Παιδιών σε κίνδυνο κ.α.

• Δράσεις με στόχο την πρόληψη αλλά και την αντιμετώπιση κάθε περιστατικού εξαφάνισης παιδιού, όπως η Ευρωπαϊκή Γραμμή για τα Εξαφανισμένα Παιδιά 116000, το Εθνικό Συντονιστικό Πρόγραμμα έγκαιρης και έγκυρης ειδοποίησης των πολιτών σε περιστατικά εξαφάνισης/απαγωγής ανηλίκων Amber Alert, την Ομάδα Έρευνας και Διάσωσης «Θανάσης Μακρής».
• Δράσεις με στόχο την πρόληψη αλλά και αντιμετώπιση προβλημάτων Υγείας, που αντιμετωπίζουν τα παιδιά, μέσω ενός ολοκληρωμένου δικτύου παροχής υπηρεσιών υγείας και κοινωνικών, συμβουλευτικών υπηρεσιών που παρέχεται δωρεάν, πανελλαδικά, καθημερινά, όλο το 24ωρο στο σύνολο των παιδιών που βρίσκονται στην Ελλάδα, ανεξάρτητα από εθνικότητα και θρήσκευμα.Αναλυτικότερα,πραγματοποιεί σταθερά δράσεις εθελοντικής αιμοδοσίας, προληπτικής ιατρικής και οδοντιατρικής εξέτασης, διακομιδές με τις Κινητές Ιατρικές Μονάδες Εντατικής Θεραπείας για νεογνά και παιδιά, Παιδιατρική Κατ΄ Οίκον Νοσηλεία, φιλοξενία σε Οικογένειες με παιδιά, που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα υγείας.
• Δράσεις στήριξης παιδιών και οικογενειών, που βρίσκονται ή απειλούνται να βρεθούν σε κατάσταση φτώχειας μέσω των Κέντρων Στήριξης Παιδιού και Οικογένειας .

Προκλήσεις:

Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η ανάγκη για τις άμεσες ενέργειες για την προστασία ενός παιδιού που κινδυνεύει ή που έχει εξαφανιστεί. Σε αυτό το πλαίσιο, απαιτείται μια σταθερή παρουσία εξειδικευμένου επιστημονικού προσωπικού 24 ώρες την μέρα, κάτι το οποίο δεν είναι εφικτό.

Παράλληλα, η υποστελέχωση των ελεγκτικών και παρεμβαινόντων κρατικών υπηρεσιών σε συνδυασμό με το χαμηλό επίπεδο επιστημονικής κατάρτισης των επαγγελματιών, την έλλειψη διεπιστημονικότητας των ομάδων, την απουσία πρωτοκόλλων πρόληψης, διερεύνησης, διαχείρισης και εποπτείας, αλλά και την ανυπαρξία μίας ενιαίας βάσης καταγραφής περιστατικών κακοποίησης έχει ως αποτέλεσμα ελλιπείς παρεμβάσεις και ασυνέχειες σε ότι αφορά την προστασία των παιδιών.

Επιπλέον, και σε ότι αφορά στα παιδιά που αντιμετωπίζουν προβλήματα   παρατηρούνται τα ακόλουθα σημεία:

• Έλλειψη δομών υγείας με εξειδίκευση στην ιατρική παιδιών απομακρυσμένες περιοχές
• Ανυπαρξία προβλέψεων και πρόσβασης των ανασφάλιστων παιδιών με σοβαρά προβλήματα υγείας στο σύστημα υγείας και σε κέντρα θεραπειών
• Σε περιπτώσεις ασφαλισμένων παιδιών με σοβαρά και χρόνια προβλήματα υγείας,τα οποία χρήζουν πολλών ιατρικών αναλωσίμων, ιατρικών μηχανημάτων και φαρμάκων σε καθημερινή βάση, υπάρχει κενό στην πραγματική και εξ ολοκλήρου κάλυψη των ιατρικών τους αναγκών από τον ασφαλιστικό τους φορέα. Ως συνέπεια, οι οικογένειες επωμίζονται τα έξοδα και εξαντλούνται οικονομικά, ειδικά και στις περιπτώσεις οικογενειών που αντιμετωπίζουν σοβαρές κοινωνικό- οικονομικές δυσκολίες.

Προτεραιότητες σε επίπεδο συνηγορίας

Οι δράσεις συνηγορίας αναπτύσσονται, τόσο σε εθνικό, όσο και σε διεθνές επίπεδο και περιλαμβάνουν:

• Συναντήσεις και διαβουλεύσεις με τα βασικά ενδιαφερόμενα μέρη
• Υποβολή εγγράφων με συγκεκριμένες νομοθετικές προτάσεις και προτάσεις πολιτικής στους φορείς λήψης αποφάσεων
• Ενεργή συμμετοχή σε δημόσιες διαβουλεύσεις, αλλά και
• Ανάπτυξη και εφαρμογή εκστρατειών και εκδηλώσεων ευαισθητοποίησης για βασικά ζητήματα (σεξουαλική κακοποίηση, εκφοβισμός, αγνοούμενοι κ.λπ.), συμπεριλαμβανομένων εκστρατειών μέσων ενημέρωσης, δημιουργίας βίντεο, εκστρατειών στα SocialMedia, συνεδρίων και στρογγυλών τραπεζιών κ.λπ., και
• Yλοποίηση της γνήσιας συμμετοχής των παιδιών, μέσω του Ευρωπαϊκού Μαθητικού Εθελοντικού Δικτύου “YouSmile” και της Ομάδας Δικαιωμάτων του Παιδιού του παιδιού, στην οποία μαθητές δημιουργούν τις δικές τους δράσεις υπεράσπισης.

Επίσης, μέσω της συμμετοχής του σε πολυάριθμα ευρωπαϊκά και διεθνή δίκτυα και οργανισμούς, όπως CHI, MCE, Eurochild, EAN, We Protect Global Alliance, ISPCAN, κοκ,  «Το Χαμόγελο του Παιδιού» συνδράμει και στηρίζει ενεργά δράσεις συνηγορίας πάνω στις θεματικές της κακοποίησης-σεξουαλικής κακοποίησης  (Πανελλαδική Εκστρατεία«Μένει Μυστικό» υπό την αιγίδα της Α.Ε. Προέδρου της Δημοκρατίας) και εκμετάλλευσης και του trafficking, και ειδικότερα της διαδικτυακής σεξουαλικής εκμετάλλευσης, των εξαφανίσεων, του μεταναστευτικού/προσφυγικού ζητήματος, του σχολικού εκφοβισμού (bullying) (Πανελλαδική Εκστρατεία «ΜΙΛΑ ΤΩΡΑ») αλλά και της εφαρμογής του European Child Guarantee στη χώρα μας. Πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί η συμμετοχή του Οργανισμού ως μέλος της ομάδας Taskforceτου Ευρωπαϊκού Δικτύου Eurochild για την προώθηση της εφαρμογής της Ευρωπαϊκής Εγγύησης για τα παιδιά που απειλούνται από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό,και ο συντονισμός του Εθνικού Παρατηρητηρίου για την Παιδική Ευημερία.

Στέφανος Αλεβίζος, Ψυχολόγος και Συντονιστής του Εθνικού Κέντρου για τις Εξαφανίσεις και τα Παιδιά Θύματα Εκμετάλλευσης του Οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού»