Ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις και κοινωνία των πολιτών: Αλλάζοντας ρότα εν κινήσει
Inter Alia, σημαίνει «μεταξύ άλλων» στα λατινικά. Βασισμένη σε μια φιλοσοφία συνεργασίας και αμοιβαιότητας, η Inter Alia εργάζεται διεθνώς για την προώθηση της πολιτικής εκπαίδευσης, του κοινωνικού μετασχηματισμού και της συλλογικής δράσης. Εκφράζει την πρόθεση να σταθούμε με προθυμία και χαρά ανάμεσα σε άλλα κοινωνικά δρώντα, να συνδημιουργήσουμε, να κάνουμε παραχωρήσεις και να προωθήσουμε την κοινή πρόοδο και τη συλλογική ευφυΐα. Η Inter Alia επιδιώκει την άρθρωση ενός διακριτού λόγου της κοινωνίας των πολιτών που μπορεί να διατυπώσει εναλλακτικές και να εμπνεύσει την κοινωνική αλλαγή πέρα και έξω από τη λογική του κράτους και της αγοράς. Η δουλειά μας χωρίζεται σε τρεις ροές εργασίας: το “Roots School of Critical & Explorative Learning” περιλαμβάνει ποικίλες δράσεις μετάδοσης και ανταλλαγής γνώσης, το “Heart Point of Civic Intervention” ενσωματώνει τις δράσεις συνηγορίας, συμμετοχή και σύνδεση με κοινωνικά κινήματα και δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης και, τέλος, το “Bloom Space for Culture & Arts” ασχολείται με την καλλιτεχνική και πολιτισμική δημιουργία στα πλαίσια που ορίζει η αποστολή μας. Έχουμε 4 διατυπωμένες στρατηγικές στους τομείς της εκπαίδευσης, του πολιτισμού, της νεολαίας και της πολιτικής συμμετοχής.
Στην Inter Alia γνωρίζουμε σε βάθος κι έχουμε κατεξοχήν αξιοποιήσει τις χρηματοδοτικές ευκαιρίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την κοινωνία των πολιτών είτε μέσω δικών μας σχεδίων είτε ως εταίρος σε σχέδια συνεργατών από άλλα κράτη μέλη της ΕΕ. Ταυτόχρονα, η Ευρωπαϊκή επιτροπή και τα αρμόδια όργανα διαχείρισης των προγραμμάτων Erasmus+, CERV (πρώην Europe for Citizens) και Creative Europe μας έχει περιβάλει διαχρονικά με εμπιστοσύνη. Βασισμένη σε υποστήριξη μέσω Ευρωπαϊκών προγραμμάτων από το 2015, η Inter Alia αναπτύσσει τη διεθνή της παρουσία με δράσεις και συνεργασίες σε όλα τα κράτη μέλη και υποψήφια κράτη μέλη της ΕΕ αλλά και σε χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, της Νότιας Αμερικής και της Νοτιοανατολικής Ασίας. Την τελευταία πενταετία ο οργανισμός έχει σταδιακά εδραιώσει τη θέση του στο οικοσύστημα της εγχώριας και Ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών με συμμετοχή σε συλλογικές προσπάθειες θεσμοθέτησης της συμμετοχής και εκπροσώπησης στο χώρο της χάραξης πολιτικής (π.χ. μέσω της συμμετοχής στα συλλογικά όργανα της Ένωσης μικρών και μεσαίων ΟΚοιΠ, του ρόλου ως πρέσβη της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών και του Eurodesk). Τέλος, η Inter Alia κάθε χρόνο αυξάνει σημαντικά τον αριθμό των συμμετεχόντων/ωφελούμενων στις/από τις δράσεις μας και βελτιώνει τα εργαλεία μέτρησης και αξιολόγησης του αντικτύπου της δουλειάς μας.
Πέρα από τα σχέδια που υλοποιεί, η Inter Alia υποστηρίζεται ανελλιπώς τα τελευταία 6 χρόνια από δομική χρηματοδότηση (operational funding) μέσω του προγράμματος Erasmus+ για τον τομέα της νεολαίας (ΚΑ3 – Civil society cooperation in the field of youth). Η χρηματοδότηση αυτή μας έχει επιτρέψει να δημιουργήσουμε τον οργανωτικό όγκο για να λειτουργούμε ολοένα πιο διεκδικητικά και ουσιαστικά αξιοποιώντας, εκτός από τη γνώση, και τη φαντασία μας – συστατικό απαραίτητο για την επίτευξη της κοινής προόδου και του κοινωνικού μετασχηματισμού που επιδιώκουμε. Η στρατηγική που έχουμε καταρτίσει για το μέλλον βασίζεται στην εμβάθυνση, που εκφράζεται, αφενός με τη διαρκή πλαισίωση των πεδίων στα οποία δραστηριοποιούμαστε, και, αφετέρου, με την υπομονετική αναζήτηση λέξεων και σημασιών που θα μας επιτρέψουν να εντοπίσουμε σωστά τις διεκδικήσεις στις οποίες αξίζει να αφιερωθούμε. Ταυτόχρονα, φιλοδοξούμε να διαφοροποιήσουμε τις πηγές εσόδων του οργανισμού πέρα από τις Ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις. Κάποιος ενδεχομένως να απορούσε με αυτή την επιλογή. Γιατί να αναζητήσουμε εναλλακτική χρηματοδότηση αφού η έως τώρα συνεργασία είναι αγαστή και έχει επιτρέψει τη βιωσιμότητα και ανάπτυξη του οργανισμού;
Πρώτον, αξιολογούμε το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως αβέβαιο τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τη δεκτικότητα προς μετασχηματιστικές προτάσεις. Το συναφές αίτημα το οποίο απευθύνει η Inter Alia σταθερά την τελευταία πενταετία στους Ευρωπαϊκούς θεσμούς είναι το εξής: να τολμήσουν να δημιουργήσουν συνθήκες αμφισβήτησης από την κοινωνία των πολιτών – από έναν δρώντα δηλαδή πολύ πιο δημοκρατικό και προβλέψιμο από τα ακροδεξιά και ακραία συντηρητικά κόμματα που ολοένα διεκδικούν και λαμβάνουν χώρο στη δημόσια σφαίρα. Δεύτερον, στην εποχή που το ChatGPT είναι σε θέση να δημιουργεί άρτιες προτάσεις χρηματοδότησης και να εκφράζει λόγο, αντλημένο από κυρίαρχες θέσεις και αφηγήματα, τι είναι αυτό που θα ξεχωρίσει τις ποιοτικές οργανώσεις στο μέλλον; Για εμάς, τους οργανισμούς που δεν προερχόμαστε από το χώρο του management αλλά από αυτόν των κοινωνικών επιστημών ή/και της συλλογικής δράσης, η απάντηση στην ερώτηση αυτή βρίσκεται στις ποιοτικές διαδικασίες – εσωτερικές και εξωτερικές. Τα αυστηρά μοντέλα διαχείρισης, τα χρονοδιαγράμματα και ο τυπικός έλεγχος είναι ένα ενδεχομένως αναγκαίο, αλλά, σε κάθε περίπτωση, ανεπαρκές πλαίσιο για την κοινωνία των πολιτών που δε θα μπορέσει να αντισταθεί στο τσουνάμι της τεχνητής νοημοσύνης. Αν η Ένωση συνεχίσει στο δρόμο των επιφανειακών και αποσπασματικών ελέγχων της ποιότητας των σχεδίων, πιθανόν, μεσοπρόθεσμα να μην μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις του ανταγωνισμού.
Μια λύση σε αμφότερα προβλήματα βρίσκεται στη διαφοροποίηση του μοντέλου χρηματοδότησης και στην υποστήριξη της αυτονομίας των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Ο συγκερασμός των προτεραιοτήτων των προγραμμάτων με τη δυνατότητα των οργανισμών να αυτενεργούν και να επιδιώκουν δικές τους στρατηγικές προτεραιότητες χωρίς να χρειάζεται κάθε φορά να προσαρμόζουν το λεξιλόγιο τους και να δίνουν διαπιστευτήρια καινοτομίας και, ας μου επιτραπεί, wokeness σε μια γραφειοκρατία με αμφισβητήσιμη γείωση με το πεδίο και τις πραγματικότητες των ωφελούμενων είναι κρίσιμος. Μία πιο αυτόνομη κοινωνία των πολιτών εντός του θεσμικού πλαισίου των Ευρωπαϊκών προγραμμάτων είναι εφικτή, ενώ υπάρχει αρκετή εμπειρία και γνώση σχετικά με διάφορα σχήματα δομικής χρηματοδότησης. Οι προσπάθειες όμως πρέπει να επιταχυνθούν. Αν η κουλτούρα δημιουργίας των προγραμμάτων εκφύγει από την μονοκρατορία του project writing/management και εστιάσει σε δομές και διαδικασίες, αν υπάρξει εμπιστοσύνη στις προθέσεις της κοινωνίας των πολιτών και αυτοπεποίθηση της Ευρωπαϊκής διοίκησης, μόνο τότε θα μπορέσουμε να δούμε την ΚτΠ ως υπολογίσιμη δύναμη και πραγματικό κοινωνικό δρώντα εντός και εκτός εθνικών συνόρων.
Ο Νίκος Παπακώστας είναι συνιδρυτής της Inter Alia και υποψήφιος διδάκτορας στο Παν/μιο Πελοποννήσου, κάτοχος της υποτροφίας στη μνήμη του Τζανέτου Αντύπα για έρευνα σε ζητήματα της κοινωνίας των πολιτών, εθελοντισμού, μη κερδοσκοπικών οργανώσεων και μη κρατικών δρώντων.
