Ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις: μια ενδιαφέρουσα προοπτική για τις οργανώσεις
Στο τεύχος αυτό του Civil Society Updates συζητάμε για τις δυνατότητες που δίνονται στις ελληνικές ΟκοιΠ από τα διαθέσιμα ευρωπαϊκά προγράμματα, δηλαδή τους διαθέσιμους πόρους από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την υποστήριξη δράσεων στις οποίες μπορεί μια οργάνωση να συμμετέχει είτε ως επικεφαλής φορέας είτε ως εταίρος σε κάποια σύμπραξη.
Διαβάζοντας τα άρθρα γνώμης που εντάξαμε στο τεύχος αυτό μπορεί κανείς να δει διαφορετικές οπτικές χρήσης των προγραμμάτων αυτών, με κύρια όμως συνισταμένη τη δυνατότητα που δίνουν να υποστηριχθεί οικονομικά ένας φορέας. Πέραν αυτού καταγράφονται πολλαπλά οφέλη για τις συμμετέχουσες οργανώσεις.
Από την πλευρά μας στο HIGGS όταν συζητάμε για τα ευρωπαϊκά προγράμματα, και το κάνουμε πολύ συχνά, το ζήτημα της εισροής πόρων σε μια οργάνωση έχει δευτερεύουσα σημασία. Φυσικά δεν έχουμε λύσει ούτε εμείς την οικονομική βιωσιμότητα της οργάνωσης για πάντα και σίγουρα μοιραζόμαστε την ίδια αγωνία που περιγράφει καλά η κυρία Κουτσούκου από το Solidarity Now στη δική της τοποθέτηση. Όμως, τα ευρωπαϊκά προγράμματα, ίσως περισσότερο από οποιαδήποτε άλλο κανάλι χρηματοδότησης, προσφέρουν πολλά περισσότερα σε μια οργανωση: διεθνοποίηση, έκθεση σε βέλτιστες πρακτικές, δυνατότητες συνηγορίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, χτίσιμο συνεργασιών σε πολλαπλά μέτωπα με διαφορετικούς δρώντες. Σκεφτείτε ότι ακόμα και απλά η «τριβή» με τα κείμενα των προκηρύξεων, ως προϊόντα πολιτικής σε επίπεδο ΕΕ και αυτά, μπορούν να συνεισφέρουν σε μια καλύτερη κατανόηση και τοποθέτηση επί ζητημάτων που αφορούν τόσο την ΕΕ συνολικά όσο και τη χώρα μας ειδικά: ορολογίες, αξίες, νόρμες εμπεριέχονται στα κείμενα και αποτελούν ένα ενδιαφέρον παράθυρο στον ευρωπαϊκό τρόπο σκέψης (που συχνά είναι μακριά από τον εθνικό μας).
Θυμάμαι στα μέσα περίπου του 2016, με το HIGGS να έχει αρχίσει περίπου ένα χρόνο τη λειτουργία του και με εκείνο το καταπληκτικό grant letter από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος που μας κάλυπτε τη λειτουργία μας για 1.5 περίπου ακόμα χρόνο στο 100%, εμείς να κάνουμε τα πρώτα δειλά μας βήματα να ενταχθούμε σε μια ευρωπαϊκή πρόταση. Και θυμάμαι, επίσης, τις συζητήσει με εκπροσώπους του ιδρύματος για το αν χρειάζεται να επιχειρούμε και σε αυτό το κανάλι χρηματοδοτήσεων. Το ερώτημα ήταν φυσικά εύλογο καθώς σχεδόν κανένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα δεν έρχεται να χρηματοδοτήσει απευθείας την κύρια λειτουργία σου αλλά να στηρίξει (και όχι πάντα στο 100% του κόστους) δράσεις σχετικές με ένα αποτέλεσμα κοντά και στη λειτουργία του φορέα σου.
Όμως, η συμμετοχή στα ευρωπαϊκά προγράμματα απαιτεί τη δημιουργία συμπράξεων, άρα τη συνεργασία με φορείς του εξωτερικού. Συχνά, δε, αυτές οι συμπράξεις είναι μεικτές, δηλαδή εμπεριέχουν τόσο άλλες οργανώσεις από άλλες χώρες όσο και ερευνητικά κέντρα, πανεπιστήμια, δήμους, ακόμα και επιχειρήσεις και άτυπες ομάδες. Αυτό σημαίνει άμεση και έμμεση έκθεση σε άλλους τρόπους σκέψης, επίλυσης προβλημάτων. Σημαίνει δικτύωση και άνοιγμα νέων οριζόντων. Θυμάμαι για παράδειγμα το πρώτο ευρωπαϊκό πρόγραμμα του HIGGS όπου βρεθήκαμε στο Wroclaw της Πολωνίας με χαμηλές προσδοκίες για την πόλη και τον φορέα που θα μας φιλοξενούσε. Φύγαμε, όμως, από εκεί με μια μεγάλη λίστα από βέλτιστες πρακτικές, τόσο ως προς τη διασύνδεση με δήμο, περιφέρεια και τοπική κοινωνία όσο και (πιο πρακτικά) τρόπους λειτουργίας ενός co-working space.
Φυσικά οι πόροι που θα εισέλθουν είναι χρήσιμοι, και αν υπάρχει καλός σχεδιασμός μπορεί να στηρίξει σε σημαντικό βαθμό κάποιες από τις λειτουργίες της οργάνωσης – για παράδειγμα στο HIGGS ένα περίπου 20% του ετήσιου προϋπολογισμού μας προέρχεται πλέον από ευρωπαϊκούς πόρους. Τα οφέλη επί του οικονομικού, όμως, δεν σταματούν εδώ. Οι εταίροι που θα γνωρίσει κανείς μπορούν να υποστηρίξουν μια διεύρυνση των δυνατοτήτων ανεύρεσης πόρων: για παράδειγμα μπορούν να μοιραστούν αιτήματα για οικονομική υποστήριξη (π.χ. μια καμπάνια crowdfunding) σε ένα κοινό που δεν έχετε άμεση πρόσβαση, να σας προσκαλέσουν οι ίδιοι σε κάποια πρόταση που ετοιμάζουν, να σας πληροφορήσουν για άλλες ευκαιρίες χρηματοδοτήσεων. Μόλις πρόσφατα γερμανική οργάνωση μοιράστηκε μαζί μας ευκαιρίες χρηματοδοτήσεων από γερμανικά φιλανθρωπικά ιδρύματα, σε κάποιες από τις οποίες θα μπορούσε και το HIGGS να αιτηθεί/συμμετάσχει σε σύμπραξη.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στο ελληνικό οικοσύστημα υπάρχουν αρκετές δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης του καναλιού αυτού. Σε προγράμματα πολύ κοντά στις κύριες θεματικές της οργανωμένης Κοινωνίας Πολιτών, όπως το CERV, η ελληνική συμμετοχή είναι αρκετά μικρή, αισθητά χαμηλή θα έλεγα σε σύγκριση με άλλα ομοειδή οικοσυστήματα. Προγράμματα όπως το Erasmus+, το Creative Europe, το AMIF αλλά και το Horizon, για να σημειώσω κάποια, είναι ανοικτά σε κάθε οργάνωση. Μάλιστα, η πρόσφατη ενίσχυση της διάστασης της συμπερίληψης σε πολλά ευρωπαϊκά προγράμματα (βλέπε π.χ. Erasmus+) καθώς και της ανάγκης όλα τα παραγόμενα αποτελέσματα αυτών να αφορούν ή να φτάνουν στην κοινωνία έχει τοποθετήσει στο κεντρικό κάδρο τις, άλλοτε στο περιθώριο, ΟΚοιΠ.
Είναι τελικά τα ευρωπαϊκά προγράμματα πανάκεια; αναντίλεκτα όχι! Υπάρχουν ζητήματα προς διαχείριση όπως η υψηλή ένταση εργασίας κατά κύματα (με περιόδους όπου «καθόμαστε»), οι συχνά αρκετές μετακινήσεις εκτός Ελλάδας (ποιος τρέχει πάλι;), ζητήματα λογιστικά – και λίγο πιο έντονα αν μιλάμε για Erasmus+ με υλοποίηση προτάσεων που κατατέθηκαν στην Ελλάδα, κα. Θεωρούμε, όμως, ότι δεν είναι τόσα ή δεν είναι τόσο δυσεπίλυτα ώστε να απορρίψει μια οργάνωση τις ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις – τουλάχιστον όχι πριν δοκιμάσει 2-3 φορές. Έχουν, δε, μια αρκετά θετική καμπύλη μάθησης (learning curve), δηλαδή μαθαίνεις αρκετά γρήγορα το πως να πλοηγείσαι εντός αυτών με καλά ποσοστά επιτυχίας.
Κλείνοντας να τονίσουμε ένα στοιχείο που πρέπει να εισέρχεται σε όλες τις επιλογές ενός φορέα: αν επιλέξει κάποιος να δραστηριοποιηθεί στο κανάλι ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων έχει να κερδίσει τα περισσότερα αν το κάνει στρατηγικά, με ορίζοντα αρκετά έτη και έχοντας ήδη σχεδιάσει τους πόρους που θα επενδύσει και τα αντικείμενα στα οποία θα ήθελε να δραστηριοποιηθεί δια μέσου αυτών.
Και φυσικά η πόρτα του HIGGS είναι πάντα ανοιχτή για να βοηθήσουμε προς αυτήν την κατεύθυνση.
Σωτήρης Πετρόπουλος
Συνιδρυτής HIGGS
