Η επόμενη ημέρα να είναι διαφορετική
Καθώς η πανδημία εξελίσσεται και η αγωνία πλέον συγκεντρώνεται στα επόμενα κύματά της, οι αναλύσεις για τα συμπεράσματα που εκμαιεύσαμε (τα γνωστά “learnings”) δίνουν και παίρνουν και αναμένεται να συνεχιστούν για καιρό. Αυτό που μέχρι πρότινος αποτελούσε σενάριο ταινιών το ζήσαμε ως πρωταγωνιστές. Ευκαιρία να κάνουμε ένα βήμα πίσω, να πάρουμε μια ανάσα και να είμαστε πιο ετοιμασμένοι σε τυχόν επόμενη έξαρση ή νέα επιδημία.
Ας ξεκινήσουμε με τα εύκολα λοιπόν:
• Η πανδημία Covid-19 μας δείχνει πόσο εύθραυστες μπορούν να γίνουν οι κοινωνίες, οι οικονομίες και οι δημοκρατίες μας. Ο τρόπος που τις δυναμώνουμε και τις προστατεύουμε πρέπει να μας απασχολήσει άμεσα. Τα οικονομικά μέτρα ανάκαμψης πρέπει να τις θωρακίσουν.
• Αναδείχθηκε η σημασία και ο ρόλος της επιστήμης. Στις περιπτώσεις που οι πολιτικές αποφάσεις στηρίχθηκαν σε επιστημονικά ευρήματα, είχαμε πολύ καλύτερα αποτελέσματα. Ας το έχουμε κατά νου καθώς η ανθρωπότητα καλείται να αντιμετωπίσει 2 σημαντικές και παράλληλες παγκόσμιες κρίσεις, αυτές της κατάρρευσης της βιοποικιλότητας και της κλιματικής κρίσης.
• Οι πλανητικές προκλήσεις θέλουν πλανητικές λύσεις. Ήτοι συνεργασία, αλληλεγγύη, συντονισμό. Κανείς δεν μπορεί να τις αντιμετωπίσει μόνος. Η διαφάνεια, η διαμόρφωση καναλιών επικοινωνίας, η ειλικρινής ενημέρωση αποτελούν μερικά από τα πρώτα απαραίτητα βήματα.
• Η κοινωνία, υπό όρους, είναι διατεθειμένη να κάνει θυσίες για το κοινό καλό. Ακόμα και μια κατά κανόνα απείθαρχη κοινωνία (όπως η δική μας), υπό όρους, μπορεί να γίνει μια γροθιά και να εφαρμόσει δύσκολα/θαρραλέα μέτρα.
• Η θεωρία ότι είμαστε ίσοι απέναντι στο θάνατο αποδείχθηκε λάθος καθώς πολλές περιθωριακές ομάδες στάθηκε αδύνατο να προστατευθούν επαρκώς (αυτό το περίφημο «μένουμε σπίτι» ηχούσε περίεργα σε χιλιάδες πρόσφυγες και άστεγους).
• Η σημασία της δημόσιας υγείας ως κοινωνικού αγαθού αναδείχθηκε σε κάθε άκρη του πλανήτη. Η επόμενη ημέρα πρέπει να την βρει αναβαθμισμένη.
• Εξίσου ευρεία ήταν η αναγνώριση του γεγονότος ότι η κλιματική κρίση και η κατάρρευση της βιοποικιλότητας «κρύβονται» πίσω από τις επιδημίες των τελευταίων ετών και την πρόσφατη πανδημία. Αν δεν αντιμετωπίσουμε τα αίτια (root causes) δεν έχουμε μέλλον ως είδος (ο άνθρωπος) και απλώς θα προσπαθούμε να καθυστερήσουμε το προφανές μοιραίο.
• Τα οικονομικά πακέτα που ετοιμάζονται για την ανάκαμψη της οικονομίας από τις επιπτώσεις της πανδημίας, πρέπει να εξασφαλίζουν ότι μας φέρνουν πιο κοντά σε ένα αύριο δίκαιο, πράσινο και ειρηνικό.
Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών δεν περιορίζεται απλώς στο να μοιραστεί τα όποια συμπεράσματα από αυτή την πρωτοφανή και δύσκολη περίοδο για ολόκληρη την κοινωνία. Ο ουσιαστικός της ρόλος μας είναι να δράσουμε ως καταλύτης στην κοινωνία, να ετοιμαστούμε και να την ετοιμάσουμε για την επόμενη ημέρα. Ο ουσιαστικός ρόλος δεν είναι απλώς να αναλάβουμε συγκεκριμένες δράσεις αλλά να εντοπίσουμε τις απαραίτητες συνέργειες που θα δώσουν στις δράσεις πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα. Κανένας μόνος του δεν αρκεί, ενώ δεν περισσεύει κανείς μας.
Ο ρόλος μας ως Κοινωνία των Πολιτών είναι να αρχίσουμε να αντιμετωπίζουμε τα αίτια και όχι απλώς τα συμπτώματα. Να αναδεικνύουμε το ρόλο και τη σημασία της επιστήμης στη λήψη αποφάσεων (να μιλάμε λοιπόν τη γλώσσα της αλήθειας). Να αναρωτιόμαστε αν κάθε προτεινόμενη λύση μας φέρνει ένα βήμα πιο κοντά σε μια πιο δίκαιη και βιώσιμη κοινωνία. Να αναδείξουμε τη σημασία της δημόσιας υγείας η οποία έχει νόημα μόνο σε ένα υγιή πλανήτη (ήτοι να αναδείξουμε τις οργανικές συνδέσεις μεταξύ της ανθρώπινης υγείας και της υγείας των οικοσυστημάτων). Να πιέσουμε και να συμμετάσχουμε στη διαμόρφωση ενός νέου μοντέλου ανάπτυξης της κοινωνίας («πέρα από το ΑΕΠ») που σέβεται τα όρια του πλανήτη. Να δούμε πιο συστηματικά το σημαντικό ρόλο της γεωργίας-διατροφής στην ανθρώπινη υγεία, τη βιοποικιλότητα και το κλίμα. Να αναζητήσουμε ευκαιρίες για συνεργασίες που θα έχουν πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στην κοινωνία. Να μην κάνουμε εκπτώσεις στη διαφάνεια, ώστε να μπορούμε και να τη διεκδικούμε. Να πιέσουμε ώστε τα οικονομικά πακέτα για την ανάκαμψη της οικονομίας να μην ενισχύουν τις επιλογές που μας έφεραν ως εδώ (υπεκατανάλωση πόρων, αύξηση ανισοτήτων, κατάρρευση βιοποικιλότητας, κλιματική κρίση…).
Την επόμενη ημέρα λοιπόν ας μην προσπαθήσουμε να γυρίσουμε πίσω, ας μην προσπαθήσουμε να επιστρέψουμε στην προηγούμενη κανονικότητα. Ας σηκώσουμε μανίκια, ας κατεβάσουμε το δάχτυλο, ας ενώσουμε τα χέρια για να διαμορφώσουμε μια καινούργια που θα σέβεται το περιβάλλον και τον άνθρωπο, θα προστατεύει τη βιοποικιλότητα και το κλίμα της γης, θα προάγει την ισότητα, τη δικαιοσύνη και την ειρήνη. Σε κάθε άλλη περίπτωση απλώς θα περιμένουμε την επόμενη παγκόσμια κρίση να ξεσπάσει επάνω μας.
Η ζωή εκεί έξω δεν είναι project. Ας την αδράξει ο καθένας και η καθεμιά από τη μεριά του, μέσα σε όλη την πολυπλοκότητα και την αυξανόμενη αβεβαιότητα, με μπούσουλα αξίες και όραμα ένα πιο δίκαιο, πράσινο και ειρηνικό κόσμο. Το όραμα δεν πρόκειται να γίνει πραγματικότητα εκτός αν επιλέξουμε να το κάνουμε!
Νίκος Χαραλαμπίδης
Γενικός Διευθυντής, Greenpeace
