Κοινωνία των Πολιτών και τυπική εκπαίδευση: μια ευεργετική και φυσική σύμπραξη
Σεβαστή-Σοφία Ανθοπούλου
Εμπειρογνώμων της Εκπαίδευσης και της Διοίκησης Μη Κερδοσκοπικών Οργανισμών, Executive Coach, Γενική Διευθύντρια Ιδρύματος Λαμπράκη
Η εκπαίδευση και η μάθηση νοηματοδοτούνται όταν συνδέονται με τη ζωή, δηλαδή με την καθημερινότητα και τα ενδιαφέροντα εκείνων που βρίσκονται σε θέση «μαθητή/μαθήτριας», αλλά και με το περιβάλλον -το στενό και το παγκόσμιο- μέσα στο οποίο εκείνοι/ες ζουν. Η σύνδεση της εκπαίδευσης με την κοινωνία αποτελεί μία από τις θεμελιώδεις προϋποθέσεις για έγκυρη, αποτελεσματική, βιώσιμη, αλλά και ευχάριστη μάθηση. Οι δραστηριοποιούμενες/οι στην Κοινωνία των Πολιτών (ΚτΠ) πολίτες και οργανώσεις, οι οποίες/οι εργάζονται για τη δημιουργία θετικής κοινωνικής αλλαγής και για την αντιμετώπιση τοπικών, εθνικών ή και παγκόσμιων προκλήσεων,αποτελούν πολύτιμο εκπαιδευτικό πόρο. Είναι σε θέση να προσφέρουν τροφοδότηση τόσο σε επίπεδο γνωστικό και ανάπτυξης δεξιοτήτων όσο και σε επίπεδο κοινωνικο-πολιτικό. Εκείνο που χρειάζεται προκειμένου να αξιοποιηθεί η εκπαιδευτική δυναμική της ΚτΠ είναι α) να υφίστανται στην τυπική εκπαίδευση χώρος και μηχανισμός δημιουργικής υποδοχής της συμβολής της και β) να πλαισιώνεται η εκάστοτε προερχόμενη από την ΚτΠ πρόταση παιδαγωγικά και με βάση τις σύγχρονες αρχές μάθησης και διδακτικής, ώστε να εντάσσεται γόνιμα στο προοριζόμενο εκπαιδευτικό πλαίσιο.
Το ελληνικό σύστημα τόσο της σχολικής όσο και της μεταδευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσηςείναι προσανατολισμένο σε γνωστικά αποτελέσματα και ως κεντρικά κυρίως διοικούμενο, δεν προσφέρει σε διδασκόμενους/ες και διδάσκοντες/ουσες τη δυνατότητα να προσεγγίζουν σε επαρκή βαθμό κοινωνικά θέματα σαν αυτά που συνήθως πραγματεύονται οι οργανώσεις και φορείς της ΚτΠ. Βέβαια, τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί οι συνεργασίες μεταξύ της σχολικής εκπαίδευσης και των οργανώσεων της ΚτΠ, καθώς ο θεσμός των εργαστηρίων δεξιοτήτων συνοδεύτηκε από πρόσκληση του Υπουργείου Παιδείας προς φορείς και οργανώσεις, να καταθέσουν τις προτάσεις τους προς έγκριση. Τα εργαστήρια δεξιοτήτων δίνουν τη δυνατότητα σε εκπαιδευτικούς να εισηγηθούν στα παιδιά διάφορες θεματικές της επιλογής τους εντός του κανονικού ωρολογίου προγράμματος. Έγκειται στις οργανώσεις της ΚτΠ να δημιουργήσουν άρτιο, έγκυρο και ελκυστικό περιεχόμενο, εντάξιμο στην ελληνική σχολική πρακτική, ώστε να αξιοποιηθεί από την τυπική εκπαίδευση η δυναμική και η τεχνογνωσία τους. Ούτε το πλαίσιο ένταξης των θεματικών που εισηγείται η ΚτΠ είναι ιδανικό ούτε ο μηχανισμός αξιολόγησης των προτάσεων από το Υπουργείο. Όμως σαφώς υπάρχει πεδίο συνεργασίας.
Στο Ίδρυμα Λαμπράκη αξιοποιούμε αυτό το πεδίο σε πολύ μεγάλο βαθμό. Κεντρικός άξονας του κοινωφελούς μας έργου είναι η πίστη μας στη διαμορφωτική ισχύ της εκπαίδευσης ως μοχλού προόδου της χώρας και κοινωνικής αλλαγής. Αναπτύσσουμε προγράμματα και δράσειςεκπαίδευσης, μάθησης και ενδυνάμωσης που συμβάλλουν στην αναβάθμιση του μορφωτικού επιπέδου και των μαθησιακών και αναπτυξιακών ευκαιριών για συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες, αλλά και για τον γενικό πληθυσμό της Ελλάδας, ανεξαρτήτως ηλικίας ή άλλων χαρακτηριστικών. Το ίδρυμά μας συνεργάζεται διαχρονικά με το Υπουργείο Παιδείας, από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής του μέχρι και σήμερα. Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι το ίδρυμα Λαμπράκη αποτελεί κατ΄ εξοχήν παράδειγμα συνεργασίας ενός οργανισμού της ΚτΠ με την τυπική εκπαίδευση, αφού επί 32 χρόνια η πολιτεία αξιοποιεί τους πόρους που το ίδρυμα Λαμπράκη θέτει -πάντα δωρεάν- στη διάθεσή της. Πρόκειται για περιεχόμενο (δοσμένο το ‘90 σε βιντεοκασέτες, CD και έντυπες εκδόσεις και αργότερα με πιο σύγχρονα μέσα, ψηφιακό υλικό, πλατφόρμες κ.λπ.), για τεχνογνωσία (στην επιστήμη της εκπαίδευσης, στην εκπαιδευτική πρακτική, αλλά και στην εκπαιδευτική πολιτική) και για ανθρώπινους πόρους (επιμορφωμένο προσωπικό της δημόσιας κυρίως, αλλά και της ιδιωτικής εκπαίδευσης, κοινότητες μάθησης, δίκτυα εκπαιδευτικών, σχολείων και μαθητών κ.ά.).
Σήμερα έχουν ενταχθεί τα εξής 4 προγράμματα του ιδρύματός μας στο ωρολόγιο σχολικό πρόγραμμα ως κατ΄ επιλογήν εργαστήρια:
• «Νοιάζομαι και Δρω»: Καλλιέργεια του εθελοντισμού και της αλληλεγγύης
• «Ενεργώ ως Πολίτης»
• «Έλα στη θέση μου!»: Στερεότυπα και ανισότητες φύλου
• «Επιδημίες: μια διαχρονική απειλή, μια πρόκληση για το μέλλον».
Για την ερχόμενη χρονιά ετοιμάζουμε ακόμα δύο.
Όμως ανεξάρτητα και από τα εργαστήρια -και πριν από την ίδρυσή τους- υπήρχε πάντα τρόπος να συνεργάζεται η ΚτΠ με το Υπουργείο. Για παράδειγμα, το 2007 η Μορφωτική Πρωτοβουλία (σύμπραξη οκτώ των Κοινωφελών Ιδρυμάτων) εισήγαγε τις εσχάρες αξιολόγησης στα σχολεία που συμμετείχαν στο Δίκτυο Σχολικής Καινοτομίας (ΔΣΚ), οι οποίες μέσα στα επόμενα 4 χρόνια ενσωματώθηκαν στα αναλυτικά προγράμματα των σχολικών αντικειμένων. Τον ίδιο καιρό η Μορφωτική Πρωτοβουλία εισήγαγε στα σχολεία του ΔΣΚ το πλαίσιο ανάπτυξης της σχολικής μονάδας, το οποίο περιλάμβανε αυτοαξιολόγηση. Στοιχεία της μεθοδολογίας αυτοαξιολόγησης της σχολικής μονάδας υιοθετήθηκανμετά από 3 χρόνια από το Υπουργείο Παιδείας.
Το 2015 μέσω του προγράμματος «Νοιάζομαι και Δρω» που ανέπτυξε το Ίδρυμα Λαμπράκησε συνεργασία με τον Δεσμό, εισηγηθήκαμε το εκτεταμένο άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία, αφού ενσωμάτωσε στη σχολική ρουτίνα τη συνεργασία σχολείου-εταίρων (ΜΚΟ, επιχειρήσεων, τοπικών αρχών, επιστημονικών, πολιτιστικών , αθλητικών ή άλλων φορέων κ.λπ.). Για να επιτευχθεί αυτό, το Ίδρυμα Λαμπράκη δούλεψε τόσο με τα σχολεία όσο και με τους φορείς για να γεφυρώσει τις δράσεις τους. Σε συνέχεια της εξοικείωσης του σχολείου με τους φορείς αυτούς, το Υπουργείο Παιδείας εξέδωσε πρόσκληση προς τους φορείς για την ένταξη των εκπαιδευτικών τους προγραμμάτων στα εργαστήρια δεξιοτήτων κατόπιν σχετικής αξιολόγησης.
Το 2021 στο πλαίσιο του προγράμματος «Ενεργώ ως Πολίτης» το Ίδρυμα Λαμπράκη άνοιξε στο σχολείο τον διάλογο για γόνιμες μορφές δημόσιας τοποθέτησης ή/και πάλης, μιλώντας στην τάξη για θέματα ταμπού, όπως είναι η κατάληψη, η τρομοκρατία, η νομιμότητα κ.ά.
Κάθε χρόνο, από το 2018 ως το 2021 που πραγματοποιείτο στην Ελλάδα το Singularity University Greece Summit, το Ίδρυμα Λαμπράκη μεσολαβούσε για την δωρεάν διαδικτυακή πρόσβαση μαθητών, σπουδαστών, φοιτητών και νέων ερευνητών στην καινοτόμο αυτή εκδήλωση.
Ένα πολύ σημαντικό ποσοστό των εκπαιδευτικών και στελεχών της εκπαίδευσης που αξιοποιεί το Υπουργείο σε θέσεις επιμορφωτών/τριών ή σε επιτελικούς και συμβουλευτικούς ρόλους έχουν επιμορφωθεί και πιστοποιηθεί σε συγκεκριμένες θεματικές από το ίδρυμά μας. Με αυτό εννοώ ότι πέρα από τις επίσημες μορφές που μπορεί να έχει μια συνεργασία, είναι η ίδια η κοινωφελής φύση της ΚτΠ και η αποστολή των φορέων της που την καθιστούν πολύτιμη συνεργάτιδα της πολιτείας, ακόμα και σε περιπτώσεις που η συνεργασία αυτή δεν είναι άμεσα ορατή.
Είναι πολλά ακόμα τα παραδείγματα του πώς η ΚτΠ μπορεί να συνεργάζεται με την τυπική εκπαίδευση και η σχολική μας εκπαίδευση είναι τελικά πιο ανοικτή από ό,τι δείχνει. Εκείνο που πρέπει να έχουμε πάντα κατά νου είναι ότι και η εκπαίδευση αποτελεί διακριτό επιστημονικό τομέα και για να γίνεται σωστά θέλει τρόπο. Νομίζω ότι γενικά ακολουθούμε μια πορεία προόδου όσον αφορά στη συνεργασία ΚτΠ και τυπικής εκπαίδευσης. Ήδη υπάρχουν γύρω μας λαμπρά παραδείγματα και στο μέλλον θα δούμε ακόμα περισσότερα.
