Κρίση και τάσεις στη μέτρηση κοινωνικού αντικτύπου

Κάθε χρηστή διαχείριση κρίσεων απαιτεί, σε έναν κόσμο πεπερασμένων πόρων, τη βέλτιστη, ορθολογικότερη χρήση αυτών. Πώς, όμως, σε έναν κόσμο πολλών εναλλακτικών μπορεί κάποιος να προβεί στις καλύτερες επιλογές;

Σε ένα ιδανικό σενάριο, κάθε πρόταση για παρέμβαση, κάθε πρόταση για χρηματοδότηση από ΟΚοιΠ, θα συνοδευόταν από μια ex ante αξιολόγηση: μια εκτίμηση εκ των προτέρων, δηλαδή, του αντικτύπου που θα είχε το έργο αν λάμβανε χρηματοδότηση. Πράγματι, στο πεδίο των ex ante αξιολογήσεων καταγράφονται πολλές διεργασίες με θεωρητικές και πρακτικές προσεγγίσεις να δημιουργούν ζυμώσεις και έτσι να εξελίσσεται ο εν λόγω υποκλάδος της μέτρησης αντικτύπου. Μπορεί να φαντάζει δύσκολο, αλλά σημειώστε ότι οι 7ετείς προγραμματικοί σχεδιασμοί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τα γνωστά μας «ΕΣΠΑ», απαιτούν υποχρεωτικά ex ante αξιολογήσεις! Αντίστοιχα, σημειώστε ότι μια καλή ex ante αξιολόγηση οφείλει να στηρίζεται σε αξιολογήσεις αντίστοιχων παρεμβάσεων κατά το παρελθόν.

Θα μπορούσε στον μη κερδοσκοπικό τομέα, οι προτάσεις να συνοδεύονται από ex ante αξιολογήσεις; Η απάντηση είναι προφανώς αρνητική. Ειδικά σε καιρούς κρίσης, δεν σχεδιάζουμε για 7ετίες και δεν υπάρχει ο απαραίτητος χρόνος για ex ante αξιολογήσεις. Συνεπώς, πώς προκύπτουν οι βέλτιστες επιλογές;

Στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουμε ποτέ αν αποτελούν τις βέλτιστες επιλογές, όλη η έμφαση δίνεται στο να αποτελούν, τουλάχιστον, καλές επιλογές. Σε συνθήκες κρίσης οι αποφάσεις λαμβάνονται ταχύτατα – αυτό άλλωστε έδειξε και σχετική έρευνα της McKinsey για το πώς αντέδρασε (διεθνώς) η φιλανθρωπία σε καιρό πανδημίας – συνεπώς γίνεται ακόμα δυσκολότερο να επιλέγει κανείς τι θα χρηματοδοτήσει. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον η αξιοπιστία των οργανώσεων, βάσει του παρελθόντος τους, είναι ένα χρήσιμο διαπιστευτήριο. Οι αποδείξεις επί της αποτελεσματικότητας κατά το παρελθόν, και συνεπώς της αξιοπιστίας της, που παρέχουν οι μετρήσεις κοινωνικού αντικτύπου, πάντα σε ex post (μετά τη λήξη) διάσταση, μπορούν να αποτελέσουν ένα εξαιρετικό εργαλείο προς αυτήν την κατεύθυνση. Η καταγραφή και ανάλυση, δηλαδή, του τι επιτεύχθηκε από ένα έργο ή ευρύτερα από τη συνολική λειτουργία μιας ΟΚοιΠ αξιοποιείται ως ένα σημαντικό στοιχείο ανεύρεσης πόρων, καθώς δημιουργεί αξιοπιστία. Η αξιοπιστία αυτή με τη σειρά της μπορεί να πείσει δυνητικούς χρηματοδότες να εγκρίνουν την υποστήριξη νέων έργων. Αν τα αποτελέσματα παρελθοντικών δράσεων είναι θετικά, γιατί να μην είναι και των σχεδιαζόμενων; Ή και απλούστερα, αν μια οργάνωση διατηρεί ένα πλαίσιο μέτρησης του αντικτύπου της, δεν τεκμαίρεται ότι επιτηρεί τις δράσεις της αρκετά ώστε να έχει θετικά αποτελέσματα;

Αλλά και πέραν των ανωτέρω. Ένα σύστημα μέτρησης κοινωνικού αντικτύπου δημιουργεί benchmarks των επιδόσεων μιας οργάνωσης, προϋποθέτει την καταγραφή του τι θέλουμε να πετύχουμε και την ανάδειξη της (ουσιαστικής) επίδρασης μιας δράσης. Αναγκαία στοιχεία, δηλαδή, για τη διαρκή αυτοβελτίωση μιας οργάνωσης.

Η κρίση, δε, φαίνεται ότι είχε επίδραση και σε μια τάση που καταγράφεται εδώ και αρκετά χρόνια στην άλλη πλευρά του οικοσυστήματος, τους χρηματοδότες. Όλο και περισσότερο γίνεται αναγκαίο οι ίδιοι οι χρηματοδότες να αξιολογούν την επίδραση των δράσεών/χρηματοδοτήσεών τους, καθώς αναζητούν βελτιστοποίηση της σχετικής τους στρατηγικής. Έτσι, πολλαπλασιάζονται οι μετρήσεις κοινωνικού αντικτύπου (Social Impact Assessment), συχνά συνδυαζόμενες με αναλύσεις SROI (Social Return On Investment).

Σκεφτείτε, λοιπόν, σε ένα τέτοιο περιβάλλον, πόσο χρήσιμο και επικοινωνιακά προσφιλές είναι μια οργάνωση να διαθέτει ένα σύστημα καταγραφής του θετικού κοινωνικού αντικτύπου που επιφέρουν οι δράσεις της. Πόσο θετική εικόνα δημιουργείται σε δυνητικούς χρηματοδότες, όταν έχουν τεθεί στόχοι και υπάρχει ένα σύστημα παρακολούθησης της επίτευξης αυτών. Αντίστοιχα, το πόσο ευκολότερα πείθεται το αποφασιστικό όργανο ενός χρηματοδότη, όταν το βιογραφικό της οργάνωσης περιλαμβάνει σχετικές μετρήσεις. Και πόσο υποβοηθητικό στο reporting εντός του χρηματοδότη είναι η ύπαρξη μετρήσιμων αποτελεσμάτων από την οργάνωση την οποία στήριξε.

Πράγματι, οι οργανώσεις που είναι πιο μπροστά από άλλες στο ζήτημα της παρακολούθησης και αξιολόγησης, αλλά και μέτρησης αντικτύπου, βρέθηκαν πιο άμεσα στα πλάνα των έκτακτων χρηματοδοτήσεων υπό την πίεση της πανδημικής κρίσης. Παράλληλα, όμως, καταγράφεται ένα διαχρονικό, και όχι απλά πρόσκαιρο, πλεονέκτημα στην άντληση πόρων καθώς το ευρύτερο περιβάλλον λειτουργίας μιας ΟΚοιΠ ολοένα και επικεντρώνεται με μεγαλύτερη ένταση σε σχετικά στοιχεία.

Αλεξάνδρα Εμιρζά
Deputy Director
HIGGS