ΜΜΕ και Κοινωνία των Πολιτών | Όλα είναι συνδιαλλαγή

Όταν φτιάξαμε το Πανεπιστήμιο Τρίτης Ηλικίας ξέραμε ότι θα κάνει γκελ ο τίτλος. Ότι θα προκαλέσει. Δεν τον εφηύραμε, υπάρχει το πρότζεκτ στο εξωτερικό δεκαετίες τώρα αλλά όταν τον υιοθετήσαμε ξέραμε ότι θα έχει απήχηση. Δε στείλαμε ούτε ένα Δελτίο Τύπου. Δώσαμε μόνο μια συνέντευξη σε ένα εκπαιδευτικό site. Μέσα σε λίγα λεπτά είχε πάνω από 1000 κοινοποιήσεις. Μέσα σε 2 ώρες είχε χτυπήσει το τηλέφωνό μας από πολλά έντυπα και τηλεοπτικά μέσα. Ζητούσαν να έρθουν με κάμερα, να κάνουν ρεπορτάζ, να βγάλουν το θέμα αποκλειστικό. Δε γίναμε πασίγνωστοι -δεν το θέλαμε άλλωστε, είμαστε μια οργάνωση 2 ατόμων. Ξεκίνησε, όμως, ένα ντόμινο προβολής, το οποίο έφερε ωφελούμενους, πολλές περισσότερες αιτήσεις στα προγράμματά μας, συνεργασίες, και -ναι!- ενδιαφέρον από χρηματοδότες.

Όλα είναι συνδιαλλαγή. Όσο πιο γρήγορα το καταλάβουμε και το αποδεχτούμε τόσο καλύτερα για τον οργανισμό μας. Ας μη δαιμονοποιούμε τις λέξεις. Η συνδιαλλαγή δεν είναι τίποτε άλλο από μια σχέση. Μια σχέση από την οποία όλες οι πλευρές θέλουν να βγουν κερδισμένες. Αλλά πριν ξεκινήσουμε, ας κάνουμε κάποιες παραδοχές:

• Παραδοχή 1: Κανένα ΜΜΕ δεν χρωστάει σε καμία οργάνωση να την προβάλλει αλλά και καμία οργάνωση δεν χρωστάει σε κανένα μέσο να εξυπηρετεί τηλεθεάσεις ή κλικαρίσματα.
• Παραδοχή 2: Κανένα μέσο δε θα προσεγγίσει μια οργάνωση που δεν παράγει απτή αλλαγή, εικόνα δηλαδή που θα αγγίξει συναισθηματικά τον θεατή/αναγνώστη. Αλλά και καμία οργάνωση δεν χρειάζεται να προσαρμόσει τις δράσεις της για να γίνει θέμα.
• Παραδοχή 3: Κανένα μέσο δε θα επιμείνει να προβάλει μια οργάνωση αν εκείνη δεν θέλει, αλλά και καμία οργάνωση δεν είναι υποχρεωμένη να θέλει να προβληθεί.

Υπάρχουν διάφορα ζητήματα στις παραπάνω παραδοχές, αλλά ένα είναι το βασικότερο. Μιλάμε για μέσα και για οργανώσεις, ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για δημοσιογράφους και για ιδρυτές ή/και εργαζομένους. Για ανθρώπους, που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο θέλουν να κάνουν την δουλειά τους. Οι μεν θέλουν θέματα, που θα προσελκύσουν το ενδιαφέρον το κοινού τους, οι δε θέλουν χρηματοδοτήσεις για να μπορούν να κάνουν περισσότερες δράσεις στο πεδίο τους.
Ποτέ δεν κατάλαβα γιατί είναι τόσο δύσκολο αυτοί οι δύο κόσμοι να συναντηθούν. Γιατί οι άνθρωποι των οργανώσεων δεν επιδιώκουν να χτίσουν σχέσεις με δημοσιογράφους, γιατί «το παίζουν» δύσκολοι όταν τους ζητούν συνεντεύξεις, γιατί δεν χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να φτιάξουν εντελώς ανέξοδα ένα δίκτυο ανθρώπων των media που θα παρακολουθεί τις δράσεις τους και γιατί όταν δημιουργούν projects δεν σκέφτονται (και) με γνώμονα την επικοινωνία του έργου τους.
Μια απάντηση θα ήταν.. γιατί δεν χρειάζονται την επικοινωνία. Πράγματι, τα mainstream ευρωπαϊκά έργα δεν έχουν καμία τέτοια απαίτηση και αντίστοιχα οι φορείς που τα υλοποιούν δεν έχουν κανένα λόγο να ξοδεύουν πόρους για προβολή και διαφήμιση. Είναι όμως και το άλλο.
Η προβολή σημαίνει και δέσμευση. Μπαίνεις στο επίκεντρο -ακόμα κι αν αυτό είναι πολύ περιορισμένο- ενός ελέγχου. Από τον δημοσιογράφο και από το ευρύ κοινό. Σε μαθαίνει κόσμος που δεν είναι στην ομάδα-στόχου, που δεν σε «χρειάζεται». Σε κρίνει και περιμένει από σένα. Εδώ έρχεται και η ουσία της διαφάνειας. Διαφάνεια στα οικονομικά, στη διαχείριση, στους ανθρώπους… ακόμα και στην πρόθεση.
Είναι αλήθεια ότι οι δημοσιογράφοι, όχι ως άνθρωποι, αλλά ως υπάλληλοι των ΜΜΕ είναι σκληροί. Για να βγάλουν ένα θέμα θέλουν καλή εικόνα, ήχο και λόγο. Πρακτικά, με μια λέξη: συναίσθημα. Αν μια δράση γίνεται, για παράδειγμα διαδικτυακά και δεν έχει κάποιο στοιχείο αναπάντεχο δε θα την προβάλουν. Τί είναι πιο ενδιαφέρον; Μια online συζήτηση για τα οφέλη της γυμναστικής στην 3η ηλικία ή άτομα άνω των 65 ετών να κάνουν γυμναστική μέσω Zoom;
Δεν είναι δύσκολο να μπει κανείς στη λογική της λειτουργίας των δημοσιογράφων. Αρκεί να σκεφτεί ως κοινό. Όχι ως επαγγελματίας της ΚτΠ, αλλά ως απλός άνθρωπος που έχει 100 προβλήματα και ανοίγει ένα site ή την τηλεόρασή του για να ξεχαστεί. Τί θα του τραβήξει την προσοχή; Κάτι πρωτότυπο, κάτι που δεν έχει ξαναδεί, που δεν έχει ξανασκεφτεί, που, ίσως, κάπου μέσα του αισθάνεται ότι αυτός που το έκανε πράξη είχε μια ιστορία να πει. Αυτόν τον άνθρωπο θέλει να προβάλει ο δημοσιογράφος, αυτή τη δράση που -μικρή ή μεγάλη- προσπαθεί να αλλάξει τον κόσμο. Γιαυτό είναι σημαντικό να κρατάμε το λεξιλόγιό μας απλό. Να μπορεί ο καθένας να καταλάβει τί κάνουμε, πώς το κάνουμε και γιατί. Όχι οι συνεργάτες μας, οι άλλες ΜΚΟ, οι χρηματοδότες, αλλά ο απλός κόσμος.
Οι δημοσιογράφοι, επίσης, δεν έχουν χρόνο. Δεν το κάνουν επίτηδες, αλλά πρέπει να γράψουν το άρθρο τους σε συγκεκριμένο διάστημα ή να βγάλουν το ρεπορτάζ τους όταν μπορεί το συνεργείο, η κάμερα, η εκπομπή. Αν πιέζουν να βγει το θέμα μια συγκεκριμένη στιγμή δεν είναι από καπρίτσιο, είναι γιατί δεν έχουν επιλογή. Μπορεί να μη μπορείς, μπορεί να μη θέλεις να προσαρμοστείς σε αυτό, αλλά είναι μια πραγματικότητα που όποια οργάνωση ενδιαφέρεται να προβάλλεται από τα μέσα καλό είναι να την γνωρίζει.

Τα περισσότερα ΜΜΕ, πράγματι, ασχολούνται με οργανώσεις που είναι ήδη γνωστές ή/και μεγάλες. Αποφεύγουν τις μικρομεσαίες. Ειδικά τα τελευταία χρόνια που η λέξη ΜΚΟ είναι κάτι σαν το «πυρ το εξώτερον». Κακώς. Είναι δουλειά των δημοσιογράφων να ψάξουν ποιες οργανώσεις «τρώνε» λεφτά χωρίς να παράγουν έργο και πώς το καταφέρνουν. Όσο δεν το κάνουν μένουν σε αυτό που ξέρουν -ακόμα κι αν αυτό που ξέρουν είναι, για αρκετούς, αμφιλεγόμενο. Είναι δουλειά των ΜΚΟ να αλλάξουν την εικόνα τους; Είναι. Μπορούν τα ΜΜΕ να παίξουν ρόλο σε αυτό; Τεράστιο. Ποιος θα το ξεκινήσει; Αυτός που έχει το μεγαλύτερο όφελος. Στην προκειμένη περίπτωση οι ΜΚΟ.
Πολλά λοιπόν είναι στο χέρι των οργανώσεων. Να φτιάξουν έναν κύκλο δημοσιογράφων που να τους ακολουθεί. Να βρίσκουν ωραίους τίτλους για τα πρότζεκτ, κατανοητούς και με ουσία. Να μιλήσουν με απλά λόγια για το έργο τους, με ειλικρίνεια, με πάθος, με νοιάξιμο. Να σκεφτούν αν αυτό που θέλουν να προβάλλουν θα ενδιέφερε τη γειτόνισσα ή τον τύπο στο απέναντι παγκάκι. Να αποφασίσουν για την εικόνα τους. Όλα αυτά, βέβαια, αν θέλουν.

Πάντα υπάρχει η δυνατότητα να παράγεις χωρίς να σε (ανα)γνωρίζει κανείς. Με ό,τι θετικό και αρνητικό συνεπάγεται. Αρκεί να είναι επιλογή. Είναι κι αυτό μέρος της εικόνας, άλλωστε.

Μαρία Αστερίου, δημοσιογράφος & συνιδρύτρια ΜΚΟ People Behind