Οι παρεμβάσεις της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ) για την Κλιματική Αλλαγή
Οι ενεργειακές πολιτικές και στρατηγικές στην ευρωμεσογειακή περιοχή είναι ένα πολύ σημαντικό θέμα που αξίζει ότι τίποτα την προσοχή των οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών. Ολόκληρη η Ευρώπη είναι έντονα εκτεθειμένη στην κλιματική αλλαγή, τη λειψυδρία και τη διάβρωση των ακτών, ακόμη περισσότερο όμως η Μεσόγειος. Η ενεργειακή μετάβαση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον μετριασμό του κλίματος και στις δύο ακτές της Μεσογείου. Η περιοχή μας έχει μεγάλες δυνατότητες στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και αρκετές μεσογειακές χώρες θα μπορούσαν να γίνουν καθαρές εξαγωγείς ενέργειας στο άμεσο μέλλον. Αυτή η πράσινη μετάβαση θα λάβει περαιτέρω ώθηση από την ανανεωμένη εταιρική σχέση της ΕΕ με τη νότια γειτονιά της και τη στήριξή της για την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή, το περιβάλλον και την ενέργεια.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) πραγματοποιεί σημαντικά βήματα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Οι πολιτικές της για το κλίμα, το περιβάλλον και την ενέργεια αποσκοπούν στο να συμβάλουν μακροπρόθεσμα στην πρόληψη των δεινότερων επιπτώσεων της κλιματικής έκτακτης ανάγκης που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας. Ωστόσο, ενδέχεται να παραμένουν ανεπαρκείς.
Παρότι η δέσμευση της ΕΕ είναι σημαντική, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και της σπανιότητας πόρων έχουν ήδη, δυστυχώς, αρχίσει να γίνονται αισθητές. Για αυτό καλούμαστε να προσαρμοστούμε σε μια πρωτόγνωρη πραγματικότητα. Παρότι η ΕΕ είναι ορθώς προσηλωμένη στην αποτροπή της επιδείνωσης της κατάστασης, παραμένουμε απροετοίμαστοι για την αντιμετώπιση απρόβλεπτων κλιματικών έκτακτων αναγκών, ενεργειακών κρίσεων και φυσικών καταστροφών.
Από το 2021, έχουμε βιώσει δύο ιδιαίτερα αξιοσημείωτες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης που οι χρηματοδοτικοί μηχανισμοί της ΕΕ αδυνατούσαν, όπως αποδείχθηκε, να αντιμετωπίσουν. Η πρώτη αφορούσε την καταστροφή που προκάλεσαν οι πλημμύρες και οι πυρκαγιές σε όλη την Ευρώπη το καλοκαίρι του 2022. Η δεύτερη συνίσταται στην τρέχουσα ενεργειακή κρίση και την ανάγκη για ενεργειακή αυτονομία της ΕΕ, που ανέδειξε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022.
Ο τρέχων μηχανισμός της ΕΕ για την ανταπόκριση σε φυσικές καταστροφές είναι το Ταμείο Αλληλεγγύης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΤΑΕΕ). Ωστόσο, ο ετήσιος προϋπολογισμός του ΤΑΕΕ ωχριά μπροστά στο κόστος των ζημιών που προκάλεσαν οι πρόσφατες φυσικές καταστροφές και πρέπει να αυξηθεί σημαντικά. Η ενωσιακή χρηματοδότηση της μετάβασης στην πράσινη ενέργεια είναι πιο ουσιαστική, ωστόσο δεν λαμβάνει υπόψη την επιτακτικότητα της τρέχουσας ανάγκης της ΕΕ για ενεργειακή αυτονομία και τον τεράστιο κίνδυνο της ενεργειακής φτώχειας, όπως περιγράφεται στη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ) με θέμα Αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας και ανθεκτικότητα της ΕΕ: προκλήσεις από οικονομική και κοινωνική σκοπιά.
Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η ΕΕ χρειάζεται έναν νέο χρηματοδοτικό μηχανισμό που θα παρέχει άμεση και φιλόδοξη στήριξη στα κράτη μέλη σε τέτοιες περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης όπως αναφέρονται ανωτέρω. Η ΕΟΚΕ προτείνει συνεπώς τη δημιουργία ενός νέου Ταμείου για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Η χρηματοδότησή του πρέπει να προέρχεται από την ανακατεύθυνση υφιστάμενων ενωσιακών πόρων, πρωτίστως από το Ταμείο Συνοχής και τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΜΑΑ), οι οποίοι θα αποτελούν αντικείμενο εξορθολογισμένης και συνεκτικής διαχείρισης στο πλαίσιο του νέου αυτού Ταμείου.
Ο εκσυγχρονισμός του χρηματοδοτικού περιβάλλοντος θα μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει τη διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής του, την κλιμάκωση υφιστάμενων προγραμμάτων και την εξέταση του προγράμματος Next Generation EU (NGEU) ως προτύπου για ένα νέο εργαλείο χρηματοδότησης.
Υπό το φως των σημαντικών επενδυτικών αναγκών, η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει το ενδεχόμενο ενίσχυσης του Ταμείου για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή μέσω της ενθάρρυνσης ιδιωτικών επενδύσεων και συνεισφορών. Όσον αφορά ειδικότερα τις φυσικές καταστροφές, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να καταβάλουν προσπάθειες για την ενίσχυση και την διευκόλυνση της ασφαλιστικής κάλυψης και χρήσης του συστήματος ασφάλισης, ως μέσο που κατευθύνει τη χρηματοδότηση προς τη βελτίωση της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή, ιδίως σε περιοχές που διατρέχουν κίνδυνο, προκειμένου να μειωθεί η εξάρτηση από τη χρηματοδοτική στήριξη της ΕΕ.
Το Ταμείο για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή πρέπει να είναι ευπροσάρμοστο, ευέλικτο και έτοιμο να ανταποκριθεί σε νέες αναδυόμενες κρίσεις τα επόμενα χρόνια και δεκαετίες. Είναι εξαιρετικά σημαντικό η λειτουργία του Ταμείου για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, που επικεντρώνεται περισσότερο στην ταχεία και επείγουσα απόκριση, να συνάδει με τις γενικές πολιτικές της ΕΕ για το κλίμα, το περιβάλλον και την ενέργεια, ώστε μακροπρόθεσμα να μειωθεί η εξάρτηση από παρεμβάσεις έκτακτης ανάγκης και να προστατευτεί η ανθρωπότητα και ο φυσικός κόσμος.
Ιωάννης Βαρδακαστάνης
Πρόεδρος Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία
Πρόεδρος European Disability Forum
Πρόεδρος International Disability Alliance
Πρόεδρος του Τμήματος «Οικονομική και Νομισματική Ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή» (ECO) της ΕΟΚΕ
