Πολιτισμός και ευκαιρίες στην εποχή του COVID-19

Οι φορείς πολιτισμού απευθύνονται κατά βάση στο ευρύ κοινό και λόγω της θέσης και της απήχησής τους μπορούν δυνητικά να αποτελέσουν βασικό δίαυλο επικοινωνίας ανάμεσα σε όλες τις κοινωνικές ομάδες, να συνεισφέρουν σε μία πιο “ανοικτή” και συμπεριληπτική παιδεία και νοοτροπία, και φυσικά να λειτουργήσουν ως χώροι έμπνευσης και δημιουργίας ακόμη και ψηφιακά.

Εδώ και πολύ καιρό ένα μουσείο, μια γκαλερί, ή ένα θέατρο, έχουν σταματήσει να είναι απλά μέρη, στα οποία προσερχόμαστε ατομικά για να περιηγηθούμε σε εκθέματα ή να παρακολουθήσουμε παραστάσεις. Πλέον ανάγονται και σε τόπους συνάντησης, κοινωνικοποίησης, αναζήτησης και ηρεμίας. Στην “εποχή COVID-19” πολλά από αυτά ξεκίνησαν να γίνονται ψηφιακά.

Ο πολιτισμός είναι ένας ακόμη τομέας που έχει επηρεαστεί από την πανδημία, και καλείται μάλιστα να αντιμετωπίσει τις μεγαλύτερες προκλήσεις. Αυτή την περίοδο λοιπόν, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αναλογιστούμε τον ρόλο του πολιτισμού, ως κλάδου της δημιουργικής οικονομίας που συμβάλλει στην ανάπτυξη της οικονομίας και της κοινωνίας και τη σημασία του για τη χώρα μας.

Η δημιουργική οικονομία δεν είναι εύκολο να οριστεί, καθώς δεν είναι μια στατική έννοια. Σύμφωνα με τον ορισμό που δόθηκε στο συνέδριο των Ηνωμένων Εθνών για το εμπόριο και την ανάπτυξη, πρόκειται για “μια συνεχώς εξελισσόμενη έννοια που βασίζεται στην αλληλεπίδραση μεταξύ της ανθρώπινης δημιουργικότητας, των ιδεών, της πνευματικής ιδιοκτησίας, της γνώσης και της τεχνολογίας.”

Η δημιουργική οικονομία μπορεί να συμβάλει πολύ θετικά στην ανάπτυξη ενός τόπου και ειδικά σε χώρες όπως η Ελλάδα, μία χώρα με πλούσια ιστορία στον πολιτιστικό τουρισμό. Συγκεκριμένα η πρωτεύουσά της, η Αθήνα, έχει κάποια χαρακτηριστικά, τα οποία την κατατάσσουν σε μια ιδιαίτερα “ανταγωνιστική” θέση στον χώρο του πολιτισμού με αποτέλεσμα ο ρόλος της δημιουργικής της οικονομίας να καθίσταται ακόμη πιο κεντρικός – ειδικά σε μία εποχή, όπως αυτή του COVID-19.

Έχοντας κάποια τουριστικά στερεότυπα που ακολουθούν τη φήμη κάθε πόλης, η Αθήνα παραμένει συχνά ανεξερεύνητη από την πλειονότητα των τουριστών που καταφθάνουν κάθε χρόνο. Το θέμα δεν είναι τι να δεις όταν έρθεις, αλλά τι θα προλάβεις να δεις! Η πόλη συνδυάζει άπειρους και ιδιαίτερα σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους, πληθώρα γκαλερί – από συνοικιακά άγνωστα διαμάντια έως σημαντικά ονόματα παγκόσμιου βεληνεκούς – μοναδικά μουσεία και αναρίθμητους χώρους πολιτισμού. Επίσης, ο καιρός συμβάλλει θετικά, καθώς επιτρέπει φεστιβάλ μουσικής και κινηματογράφου σε ανοικτούς χώρους, υπαίθρια σινεμά και συναυλίες, καθώς και παραστάσεις σε αρχαία ή σύγχρονα θέατρα. Παράλληλα, υπάρχει μια γαστρονομική σκηνή, η οποία έχει ανθίσει και συνεχίζει να εξελίσσεται με επιρροές από όλο τον κόσμο, στοιχείο που ως ένα βαθμό είναι αποτέλεσμα πληθυσμιακών αλλαγών που έχουν συμβεί στη χώρα τα τελευταία χρόνια. Επίσης, τα νότια πρόαστιά της είναι παράκτια και έτσι, ένας επισκέπτης μπορεί να συνδυάσει διακοπές πολιτισμού χωρίς να στερηθεί τα διάσημα νερά της Ελλάδας – ίσως ο πλέον μοναδικός και δυνατός συνδυασμός για έναν ταξιδιώτη.

Αδιαμφισβήτητα, η “εποχή Covid-19” επιτάχυνε και διεύρυνε τη χρήση της τεχνολογίας στον πολιτισμό. Στην αρχή της κρίσης, όλα τα μουσεία και οι χώροι πολιτισμού ξεκίνησαν να παρουσιάζουν το περιεχόμενό τους δωρεάν, το γεγονός όμως αυτό συνδυαστικά με το ότι οι φυσικοί χώροι παρέμενειναν κλειστοί για μεγάλο χρονικό διάστημα, επέφερε σημαντική μείωση των εσόδων τους.

Η ψηφιοποίηση είναι πλέον κομμάτι της παρουσίας ενός χώρου πολιτισμού και το επόμενο βήμα είναι να βρεθούν τρόποι προκειμένου αυτές οι δράσεις να γίνουν συμφέρουσες και επικερδείς παράλληλες πηγές εσόδων. Όπως έχει τονίσει και η πρόεδρος του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, κυρία Σάντρα Μαρινοπούλου, αν το επίπεδο των ψηφιακών εμπειριών που δημιουργούνται είναι ποιοτικό και υψηλό, τότε ένας αρχαιολογικός χώρος, ένα μουσείο, ένα φεστιβάλ και κάθε άλλος φορέας πολιτισμού, μπορεί να ορίζει ένα προσιτό αντίτιμο για το κοινό του και να προχωράει στην παραγωγή τους. Με αυτό τον τρόπο ο εκάστοτε διοργανωτής δεν θα περιορίζεται πια από τη χωρητικότητα των εγκαταστάσεών του και κατ’ αντιστοιχία ούτε ο θεατής θα δεσμεύεται από τον τόπο διαμονής του. Ξαφνικά λοιπόν, μπορείς να αποκτήσεις ένα κοινό ανθρώπων που ζουν σε κάθε γωνιά του πλανήτη έχοντας ως μόνη προϋπόθεση την πρόσβαση στο διαδίκτυο. Επίσης, ένας πολύ ψηφιακός ταξιδιώτης έχει τη δυνατότητα να επισκεφτεί πολύ περισσότερα μέρη σε λιγότερο χρόνο.

Αν χρησιμοποιηθούν σωστά τέτοιου είδους λύσεις μπορούν να επιφέρουν νέες ευκαιρίες και πρόσθετες πηγές εσόδων στη χώρα μας. Φυσικά θα υπάρξουν θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας και θα χρειαστεί η εκμάθησή μας σε καινούργιες επαγγελματικές δεξιότητες. Παρόλα αυτά, αν υπάρξει προσεγμένος σχεδιασμός και κατάλληλο νομικό πλαίσιο, ώστε να μπορέσουμε να εκμεταλλευτούμε τις καινούργιες τάσεις και ευκαιρίες που προκύπτουν, το αποτέλεσμα θα είναι θετικό και ιδιαίτερα δημιουργικό.

Αλίκη Μαρκάντια Λαμπροπούλου
Υπεύθυνη Διεθνούς Ανάπτυξης
Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης