Συνεργασία: η ισχύς εν τη ενώσει!
Αλεξάνδρα Γκαράνη – Συντονίστρια Common Ground
Συνεργασία: η ισχύς εν τη ενώσει, η δύναμη των πολλών, ενωμένες και άρα δυνατότερες φωνές, μεγαλύτερος αντίκτυπος, καλύτερα αποτελέσματα!
Είναι σαφές ότι οι συνεργασίες μεταξύ των οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών (ΚτΠ), αλλά και μεταξύ οργανώσεων και λοιπών κοινωνικών και πολιτικών δρώντων δεν αποτελούν νέο. Αφού λοιπόν, συνεργασίες υπάρχουν και είναι και αποτελεσματικές, αφού κάθε οργάνωση μπορεί να σηκώσει το τηλέφωνο ή να στείλει μέιλ και να συνδεθεί με τους επιθυμητούς εταίρους προς την επίτευξη ενός κοινού σκοπού, σε τι προσβλέπει η ολοένα εντεινόμενη συζήτηση για την ανάγκη να επαναπροσδιορίσουμε τον τρόπο και τον σκοπό δημιουργίας των δικτύων συνεργασίας μας; Τι περισσότερο μπορούμε να κάνουμε σαν οργανωμένη ΚτΠ και, γιατί τώρα; Η σύντομη απάντηση είναι: γιατί τώρα οι συνθήκες το απαιτούν αλλά και γιατί τώρα, οι συνθήκες είναι περισσότερο ώριμες από ποτέ.
Το δίχως άλλο, βρισκόμαστε σε ένα κομβικό σημείο. Οικονομική κρίση, πανδημία, κλιματική κρίση, προσφυγική κρίση, γεωπολιτική αβεβαιότητα, η λίστα φαίνεται να μην έχει τέλος. Οι ειδικές αυτές συνθήκες στις οποίες η ΚτΠ καλείται να λειτουργήσει και να παράξει έργο συνοδεύονται και από μία ηθική κρίση, αφού το πέπλο της δυσπιστίας έχει αποσυνδέσει σε ανησυχητικό βαθμό τις οργανώσεις από την καρδιά και την κινητήριο δύναμή τους, τους ίδιους τους πολίτες, μερίδα των οποίων αμφισβητούν τα κίνητρα και ακόμα και την ανάγκη ύπαρξης των οργανώσεων της ΚτΠ. Όμως παρά τις δυσκολίες ή ίσως και λόγω αυτών, η οργανωμένη ΚτΠ είναι εδώ, βγαίνει μπροστά με φωνή δυνατή, παρακινεί, εμπνέει και παράγει έργο σε ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες. Από τη δυστοπία γεννιέται η ελπίδα και βλέπουμε όλο και περισσότερο φως μέσα από διαφορετικές και καινοτόμες προσεγγίσεις, επαναπροσδιορισμένες προτεραιότητες, νέο τρόπο σκέψης και δράσης[1].
Οι συνεργασίες μεταξύ των οργανώσεων της ΚτΠ, αλλά και ανάμεσα σε οργανώσεις και δίκτυα, συνδέσμους, ομάδες, κινήματα και παραδοσιακούς θεσμούς (τοπική αυτοδιοίκηση, σωματεία εργαζομένων, συνδικαλιστικές οργανώσεις, Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης κλπ), ακαδημαϊκούς και ερευνητικούς φορείς ή και επιχειρήσεις υπήρχαν, υπάρχουν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Συνήθως οι συνεργασίες αυτές είναι κάθετες και τομεακές. Αυτή η προσέγγιση, αν και δοκιμασμένη, αναγκαία και αποτελεσματική, δεν απαντά σε όλο το εύρος των σημερινών προκλήσεων τις οποίες η ΚτΠ καλείται να αντιμετωπίσει και στην επίλυση των οποίων καλείται να συμβάλει.
Τώρα μπορούμε και πρέπει να δουλέψουμε μαζί προς την ενισχυση της δημιουργίας δικτύων οριζόντιας συνεργασίας και τον πολλαπλασιασμό των στρατηγικών, διατομεακών και «από τη βάση προς τα πάνω» συνεργασιών, σε απάντηση των συνεχόμενων κρίσεων των τελευταίων ετών αλλά και των επιστημονικών δεδομένων που μας αποδεικνύουν συνεχώς ότι όλα συνδέονται. Με δεδομένα τον πλούτο της επιστημονικής γνώσης που έχουμε κατακτήσει αλλά και τις αλλεπάλληλες και πολυεπίπεδες εθνικές, περιφερειακές και παγκόσμιες κρίσεις, πώς μπορούμε, για παράδειγμα, να προτείνουμε λύσεις για την υγεία χωρίς να αναδεικνύουμε τις στρατηγικές συνδέσεις με τα ανθρώπινα δικαιώματα, το περιβάλλον και την κλιματική κρίση;
Είναι ανάγκη να προσεγγίσουμε τα θέματα που μας αφορούν με τρόπο ολιστικό προκειμένου να κατανοήσουμε και να ανταποκριθούμε στις ανάγκες της κοινωνίας. Γιατί τώρα, περισσότερο από ποτέ, γίνεται πιο εύκολα αντιληπτό ότι τα φλέγοντα κοινωνικά ζητήματα, από την προστασία των ευάλωτων πληθυσμών, την υγεία, το αγροδιατροφικό μέχρι την αστεγία, το προσφυγικό και την κλιματική κρίση είναι διαφορετικές όψεις του ίδιου νομίσματος και η αποτελεσματική αντιμετώπισή τους απαιτεί συντονισμένη και πολυεπίπεδη δράση.
Ας μετατρέψουμε την κρίση σε ευκαιρία. Ευκαιρία να μάθουμε μαζί. Να δουλέψουμε μαζί, ο καθένας από τον τομέα της ειδικότητάς του, να προτείνουμε ολοκληρωμένες λύσεις, να βγούμε από τη ζώνη άνεσής μας, να μοιραστούμε και τις πιο τολμηρές μας ιδέες, να χαρτογραφήσουμε πιθανούς συμμάχους από όλο το φάσμα της κοινωνίας, να επιδιώξουμε και να δημιουργήσουμε νέες, ασυνήθιστες και αντισυμβατικές ακόμα[2], συμμαχίες και δίκτυα, να προσδιορίσουμε και να αναδείξουμε στρατηγικά τη σημασία κάθε συλλογικής και συμπεριληπτικής παρέμβασης, να αγγίξουμε περισσότερους ανθρώπους και να άρουμε τη δυσπιστία και τον σκεπτικισμό των πολιτών απέναντι στην οργανωμένη ΚτΠ. Ευκαιρία, τέλος, για ενδυνάμωση και ανάδειξη του τεράστιου έργου των «μικρών» και «μεσαίων» οργανώσεων, που αποτελούν την πλειοψηφία και την παλλόμενη καρδιά του οικοσυστήματος των ΟΚοιΠ.
Πώς προχωράμε; Με παρατήρηση-εκπαίδευση-δοκιμή-επανάληψη. Δεν θα ευοδώσουν όλες οι συνεργασίες, δεν θα πετύχουν όλα τα πειράματα. Αλλά κάθε προσπάθεια θα μας φέρει ένα βήμα πιο κοντά. Αναγνωρίζουμε, μελετάμε, κατανοούμε τη νέα πραγματικότητα και δημιουργούμε τον χώρο και τις συνθήκες για δοκιμή και αποτυχία. Αυτό, σε ένα οικοσύστημα με μονάδες που παλεύουν για επιβίωση, φαντάζει ριψοκίνδυνο εγχείρημα. Γι’ αυτό πρέπει να συνοδεύεται από αλλαγή στις συνήθειες αλλά και στη νοοτροπία, όχι μόνο των οργανώσεων αλλά και των χρηματοδοτών των δράσεων τους. Είναι μία μεγάλη και ενδιαφέρουσα συζήτηση που πρέπει να ανοίξει και αφορά στην ενδυνάμωση της ΚτΠ μέσα από την χρηματοδοτική στήριξη διατομεακών και διαθεματικών συνεργατικών πρωτοβουλιών και δικτύων, πολύ σημαντικό στοιχείο της οποίας είναι η στήριξη του έργου των μικρών και μεσαίων οργανώσεων.
Οι διατομεακές, στρατηγικές συνεργασίες θα λειτουργήσουν ως πολλαπλασιαστής ισχύος της ΚτΠ. Και όσο πιο δυνατά ακουστεί η κοινή μας φωνή, τόσο μεγαλύτερος θα είναι ο κοινωνικός και πολιτικός αντίκτυπος της δράσης μας.
[1]Παραδείγματα θετικής αλλαγής στον τρόπο συνεργασιών είναι, μεταξύ άλλων: η συμμαχία για το κλίμα (αποτελεί από τις πρώτες προσπάθειες διαθεματικής συμμαχίας για τον συντονισμό δράσεων για την κλιματική κρίση), η ομάδα εργασίας για το νομοσχέδιο της ΚτΠ και για τον εθελοντισμό (η φύση του κοινού στόχου ήταν τέτοια που ευνόησε τη διαθεματική συνεργασία, η οποία εξελίχθηκε σε θετικό παράδειγμα συμμετοχικότητας, ταχύτητας και αποτελεσματικότητας), συμμαχία για την πράσινη και δίκαιη ανάκαμψη (με αφορμή το σχέδιο ανάκαμψης και ένα υπόμνημα που υπέγραψαν 80+ οργανώσεις, η πολυσυλλεκτική ομάδα εργασίας της συμμαχίας σχεδιάζει διατομεακές στρατηγικές παρεμβάσεις σε θέματα ανάκαμψης, περιβάλλοντος και προστασίας ευάλωτων πληθυσμών).
[2]Ένα πολύ ενδιαφέρον παράδειγμα διατομεακής συνεργασίας με “ασυνήθιστες” ή αντισυμβατικές συμμαχίες έρχεται από τις Φιλιππίνες, όπου μία grassroots οργάνωση μικροκαλλιεργητών συνεργάστηκε με επιστήμονες, άλλες ΟΚοιΠ και την καθολική εκκλησία (να ο ασυνήθιστος σύμμαχος!) και οργάνωσαν ένα πολυκεντρικό δίκτυο που οργανώνει, εδώ και 30 χρόνια, δράσεις επισιτιστικής αυτάρκειας.
Για περισσότερα βλ. Heckelman, A, Chappell, MJ, Wittman, H. 2022. A polycentric food sovereignty approach to climate resilience in the Philippines.
