Συνηγορία και κοινωνία πολιτών: για πολίτες με άποψη!
Ποια είναι η γνώμη σας για τον γάμο μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών; Πρέπει δυο άτομα του ίδιου φύλου να έχουν δικαίωμα στην τεκνοθεσία ή όχι;
Τρελάθηκε και βγήκε στους δρόμους ουρλιάζοντας… πόσες φορές δεν έχουμε διαβάσει ανάλογους εντυπωσιακούς τίτλους σε εφημερίδες και ειδησεγραφικά sites… τί συμβαίνει με το στίγμα της ψυχικής νόσου και γιατί αυτό λειτουργεί ως πόλος έλξης μεγαλύτερου αριθμού αναγνωστών στα μέσα;
Η γιαγιάκα και ο παππούλης που νοσηλεύονται στα νοσοκομεία της χώρας μας, και ενδεχομένως πάσχουν από σοβαρή και ενδεχομένως μη αναστρέψιμη νόσο, είναι σωστό να ενημερώνονται για την κατάσταση της υγείας τους ή όχι;
Ερωτηθείσα από το HIGGS για τα προγράμματα συνηγορίας και τον ρόλο της κοινωνίας των πολιτών στην ανάδειξη των δικαιωμάτων συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων, όπως και για τον ρόλο της Νορβηγίας, ως δότριας χώρας των EEAGrants – ή Χρηματοδοτικός Μηχανισμός του ΕΟΧ όπως είναι η απόδοση του όρου στα ελληνικά – αναζήτησα τρόπους να ξεφύγω από τις παραδοσιακές μορφές παρουσίασης των στόχων των προγραμμάτων αυτώνκαι σκέφτηκα να αφήσω τα ίδια τα έργα και τις πρωτοβουλίες που η Νορβηγία χρηματοδοτεί μέσω των ΕΕΑ Grants να μιλήσουν από μόνα τους.
Ένας εξαιρετικός πλούτος πρωτοβουλιών και δράσεων προκύπτει αβίαστα από το πρόγραμμα Active citizens fund, ύψους 13,5 εκ ευρώ, με διαχειριστές το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το Solidarity Now. Το πρόγραμμα μετρά ακριβώς 119 έργα σε όλη την Ελλάδα, που υλοποιούνται από 209 φορείς της κοινωνίας των πολιτών. Ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο στο πρόγραμμα αυτό είναι τα παραδείγματα σύμπραξης ΜΜΕ και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σε πρωτοβουλίες που προάγουν, μεταξύ άλλων, τη χρηστή διακυβέρνηση, την εποπτεία δημόσιων και ιδιωτικών φορέων, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη συμμετοχή των πολιτών στη λήψη αποφάσεων στη δημόσια πολιτική.
Η αλήθεια είναι ότι, στα πρώτα στάδια σχεδιασμού του Active citizens fund, η σύνδεση μεταξύ ΜΜΕ και ΜΚΟ για ένα κοινό έργο δεν ήταν προφανής. Τότε βρισκόμασταν στο 2019 και, παρόλο που υπήρχε ενδιαφέρον για προσέγγιση και κατανόηση ανάμεσα στους δυο αυτούς κόσμους, χρειαζόταν χρόνος ώστε τόσο οι δημοσιογράφοι να αισθανθούν πιο άνετα με τους συνομιλητές τους από τις ΜΚΟ, όσο και οι εκπρόσωποι των οργανώσεων να ξεφύγουν από τον μικρόκοσμο των μυημένων στους οποίους παραδοσιακά απευθύνονταν και να αναζητήσουν συμπαίχτες που θα τους βοηθούσαν να προωθήσουν τα μηνύματά τους ακόμα πιο μακριά.
Το επιχειρήσαμε. Και πέτυχε.
Ας πάρουμε για παράδειγμα το έργο Non Profits and Media Advocating for Good. Μέσα από αυτό, η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών έφερε σε επαφή 32 εκπροσώπους των μέσων μαζικής ενημέρωσης και 32 ΜΚΟ σε τέσσερις πόλεις της Ελλάδας, την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Πάτρα και την Κομοτινή, εξετάζοντας το πως μπορεί κανείς να χτίσει βήμα βήμα μια οργανωμένη καμπάνια συνηγορίας. Το έργο Nonprofits & Media advocating for good ανήκει στo HIGGS και υλοποιήθηκε σε συνεργασία με τους εταίρους του, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Ίδρυμα Ανοικτής Γνώσης Ελλάδας και την ΑΜΚΕ Πρωτοβουλία για τη Δημοσιογραφία.
Η Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής Π. Σακελλαρόπουλος έθεσε το ζήτημα της εξάλειψης του στίγματος της ψυχικής υγείας από τον δημοσιογραφικό λόγο. Με πρωταγωνιστική φιγούρα αυτή ενός δημοσιογράφου και όχημα τη διαδικτυακή animated καμπάνια «Τυπώνουμε την είδηση, όχι το στίγμα», το έργο θυμίζει με απλό και αποτελεσματικό τρόπο μερικές βασικές αρχές του αντιστιγματιστικού λόγου, κυρίως σε ότι αφορά γλώσσα που σχετίζεται με θέματα ψυχικής υγείας. Στον ιστότοπο Σβήνουμε το Στίγμα μπορεί κανείς να βρεί αναλυτικούς και κατατοπιστικούς οδηγούς για την εξάλειψη του στίγματος της ψυχικής νόσου στο δημόσιο διάλογο.
Τί γίνεται όμως με τα δικαιώματα των ομόφυλων ζευγαριών στον γάμο και στα παιδιά; Ήδη, το έδαφος είναι πολύ πιο γόνιμο για μια τέτοια συζήτηση, σε σχέση με παλαιότερα. Όπως έδειξε πρόσφατη έρευνα της διαΝΕΟσις, εν έτι 2022 η πλειοψηφία των Ελλήνων πιστεύουν ότι πρέπει να επιτραπούν οι γάμοι μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών (51,7% συμφωνούν “μάλλον” και “σίγουρα ναι”). Παράλληλα, έχει αυξηθεί πολύ το ποσοστό των Ελλήνων που συμφωνούν και με την τεκνοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια -από 23,2% το 2019 το ποσοστό το 2022 φτάνει στο 38,9%. Με την πανελλήνια καμπάνια «Πες το Ναι!», το περιοδικό ANTIVIRUS ανέδειξε τα θεμελιώδη ζητήματα ισονομίας απέναντι στον θεσμό του γάμου, προωθώντας το πάγιο αίτημα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας για την ισότιμη πρόσβαση των ομόφυλων ζευγαριών στον γάμο και την τεκνοθεσία.
Όσο για τον παππού και τη γιαγιά του νοσοκομείου που λέγαμε στην αρχή του άρθρου, υλοποιηθηκε από τον Σύλλογο Φροντίζω και παρουσιάστηκε από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ το έργο e-ΤΑΛΩΣ, που έχει ως σκοπό την ευαισθητοποίηση και ενδυνάμωση των ηλικιωμένων με χρόνια νοσήματα σχετικά με την πλήρη ενημέρωση και τη λήψη αποφάσεων πάνω σε ιατρικά ζητήματα που τους αφορούν. Έτσι,μάθαμε πως στην Ελλάδα δεν υπάρχει συγκεκριμένο πρωτόκολλο βάσει του οποίου θα πρέπει να συμπεριφέρονται εργαζόμενοι που αντιμετωπίζουν ηλικιωμένους ασθενείς. Αυτό, συνήθως αφήνεται στις πρωτοβουλίες που θα αναλάβει η ευρύτερη οικογένεια. Τί γίνεται όμως όταν αυτή δεν υπάρχει ή δεν είναι παρούσα; Πόσο βοηθά τους ίδιους τους ασθενείς να παρακάμπονται ή να αντιμετωπίζονται ως άτομα αβοήθητα που δεν έχουν επίγνωση της κατάστασής τους; Η διεθνής εμπειρία έχει δείξει πως οι ηλικιωμένοι ασθενείς έχουν δικαίωμα να έχουν φωνή.
Μέσω του Active citizens fund χρηματοδοτούνται 16 έργα που έχουν ως στόχο την ενίσχυση της συνηγορίας και του εποπτικού ρόλου της κοινωνίας των πολιτών στην Ελλάδα. Αρκετά από αυτά βασίστηκαν στη συνεργασία ΜΚΟ και ΜΜΕ – αναδεικνύοντας ταυτόχρονα προκλήσεις σε σχέση με θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα.Επιπλέον 27 έργα έχουν επίκεντρό τους την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πρόκειται για δυο πολύ σημαντικές στοχεύσεις, σε μια εποχή όπου οι ηγέτες ανά τον κόσμο καλούνται να δουλέψουν εντατικά για τη στήριξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενώ η Ελλάδα θα πρέπει να αναλάβει άμεσα ουσιαστική δράση ώστε να βγεί από τη δεινή θέση που βρίσκεται αναφορικά με τα θέματα της ελευθερίας του Τύπου και να φιλοξενεί ΜΜΕ με ελευθερία σκέψης και λόγου, για πολίτες με άποψη.
Μαρία Φωλά
EEA Grants Advisor
