«Διατροφοπεριπέτειες» – ένα διαδραστικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα για την προώθηση της υγιεινής διατροφής στα σχολεία
Αφροδίτη Βελουδάκη, MA, PhD
Γενική Διευθύντρια Ινστιτούτου Prolepsis
Στοχευμένες δράσεις προαγωγής της υγείας στο σχολείο με τη συνεργασία της εκπαιδευτικής κοινότητας
Η εκπαίδευση αποτελεί βασικό πυλώνα του Ινστιτούτου Prolepsis, ήδη από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του τη δεκαετία του ’90 (www.prolepsis.gr). Έχοντας πάντοτε στο επίκεντρο την προαγωγή της υγείας, σχεδιάζουμε, υλοποιούμε και αξιολογούμε εκπαιδευτικές και ανθρωπιστικές δράσεις, πολλές από τις οποίες πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του σχολείου και της τυπικής εκπαίδευσης.
Ήδη, από το 2012, με το Πρόγραμμα Σίτισης και Προώθησης Υγιεινής Διατροφής – ΔΙΑΤΡΟΦΗ (diatrofi.prolepsis.gr) στηρίζουμε μαθητές που φοιτούν σε δημόσια σχολεία που επιλέγονται με κοινωνικο-οικονομικά κριτήρια. Προσφέρουμε καθημερινά δωρεάν υγιεινά γεύματα, προάγοντας παράλληλα την υγιεινή διατροφή μέσα από δράσεις και εκπαιδευτικό υλικό. Συνολικά, έχουν επωφεληθεί 887 σχολεία με 122.936 μαθητές σε διάφορες περιοχές όλης της χώρας. Πέρα όμως από το Πρόγραμμα ΔΙΑΤΡΟΦΗ, μέσα από τη συνεργασία με εκπαιδευτικά ιδρύματα πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, είχαμε τη δυνατότητα να υλοποιήσουμε κατά τη διάρκεια των ετών, πληθώρα δράσεων για μαθητές, αλλά και εκπαιδευτικούς και γονείς. Οι δράσεις αφορούσαν σημαντικά θέματα για την υγεία των παιδιών και εφήβων, όπως τη διατροφή, τη σωματική άσκηση και το κάπνισμα, καθώς και ζητήματα ψυχικής υγείας.
Οι «Διατροφοπεριπέτειες» αποτελούν ένα τέτοιο παράδειγμα. Πρόκειται για ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα που ξεκίνησε το 2021 και έχει ήδη φτάσει σε περίπου 20.000 μαθητές. Το πρόγραμμα υλοποιείται μέσω της τηλεκπαίδευσης, η οποία μας επιτρέπει να βρεθούμε σε σχολεία σε διάφορες περιοχές της χώρας, όπως Αττική, Θεσσαλονίκη, Βόλο, Κρήτη, Δράμα, Βέροια, Πάτρα, Ρόδο, Κεφαλονιά, αλλά και σε πιο απομακρυσμένες, όπως Ορεστιάδα και Κάλυμνο.
Στο πρόγραμμα συμμετέχουν μαθητές δημόσιων σχολείων πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Στόχος είναι η υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών από μικρή ηλικία, λαμβάνοντας υπόψη το κενό που υπάρχει στη σχολική εκπαίδευση σχετικά με τη διατροφή. Η παιδική ηλικία είναι ιδιαίτερα σημαντική τόσο για την ψυχική όσο και για τη σωματική ανάπτυξη του ανθρώπου. Για τον λόγο αυτό, είναι και ιδιαίτερα σημαντικό να υλοποιούνται σχετικές πρωτοβουλίες μέσα στο σχολείο, στο πλαίσιο της τυπικής εκπαίδευσης. Η διατροφή κατά την παιδική ηλικία, για παράδειγμα, παίζει πρωταρχικό ρόλο, καθώς αφενός υπάρχουν ιδιαίτερες ανάγκες για ενέργεια και θρεπτικά συστατικά, αφετέρου δε, σε αυτήν την ηλικία αναπτύσσονται και οι διατροφικές συνήθειες που συνήθως μας συνοδεύουν σε όλη τη μετέπειτα ζωή μας. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να βεβαιωθούμε ότι τα παιδιά έχουν μια θρεπτική διατροφή που τα βοηθάει να αναπτύσσονται και προάγει την υγεία τους.
Τις «Διατροφοπεριπέτειες» συντονίζει και υλοποιεί η επιστημονική ομάδα του Ινστιτούτου Prolepsis, έχοντας λάβει σχετική άδεια από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων. Στην ομάδα του προγράμματος συμμετέχουν διαιτολόγοι – διατροφολόγοι, ειδικοί προαγωγής υγείας και επικοινωνίας της υγείας, παιδαγωγοί και θεατρολόγοι. Το πρόγραμμα υλοποιείται με την ευγενική υποστήριξη της ΑΒ Βασιλόπουλος.
Η ανάπτυξη των δράσεων είναι βασισμένη σε πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα, ερευνητικά ευρήματα και στους Εθνικούς Διατροφικούς Οδηγούς για Βρέφη, Παιδιά και Εφήβους, οι οποίοι αναπτύχθηκαν από το Ινστιτούτο Prolepsis με Φορέα Λειτουργίας το Υπουργείο Υγείας. Επίσης, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι είναι ειδικά και κατάλληλα σχεδιασμένες για την κάθε ηλικιακή ομάδα. Έτσι, οι μικρότεροι μαθητές (Α’, Β’ και Γ’ Δημοτικού), με τη βοήθεια και των θεατρολόγων, έχουν την ευκαιρία να ταξιδέψουν στη Χώρα των Νόστιμων Βασιλείων. Μέσα από ένα θεατρικό παιχνίδι γεμάτο γρίφους, χρώματα και φαντασία, προσπαθούν να βρουν όλα τα κομμάτια του παζλ της υγιεινής διατροφής! Οι μεγαλύτεροι μαθητές (Δ’, Ε’ και Στ’ Δημοτικού), από την άλλη πλευρά, μέσα από διαδραστικά παιχνίδια γνώσεων, ομαδικές δραστηριότητες και κίνηση, μαθαίνουν για τις βασικές έννοιες της διατροφής, τη συχνότητα κατανάλωσης των γευμάτων, καθώς και την ανάγκη μείωσης της σπατάλης τροφίμων για τη φροντίδα του περιβάλλοντος.
Τα βασικότερα οφέλη για τους μαθητές:
Μέσα από το παιχνίδι και τη συζήτηση, οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν τις ομάδες τροφίμων, να αναγνωρίσουν τρόφιμα και να εμβαθύνουν στα θρεπτικά τους συστατικά. Μαθαίνουν πώς μπορούμε να φτιάξουμε εύκολα και υγιεινά γεύματα, με έμφαση στο πρώτο γεύμα της ημέρας, το πρωινό. Τους δίνεται επίσης η δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με επιστήμονες της υγείας και να λύσουν απορίες, ενώ φαίνεται να αντιλαμβάνονται πόσο σημαντικό είναι να τρώνε υγιεινά για να έχουν ένα γερό και δυνατό σώμα, όπως αναφέρουν οι ίδιοι.
Διασύνδεση της δράσης με την περιβαλλοντική εκπαίδευση και τη μείωση σπατάλης τροφίμων. Ανταποκρινόμενοι στην ανάγκη να εντάξουμε και το περιβάλλον στις δράσεις μας, συζητάμε με τους μαθητές των μεγαλύτερων τάξεων για την ανάγκη της φροντίδας του περιβάλλοντος μέσα από μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή. Ανακαλύπτουμε μαζί με τα παιδιά εύκολες και πρακτικές λύσεις, ώστε να μειώσουμε τη σπατάλη τροφίμων, αλλά και τι μπορούν να προτείνουν οι ίδιοι στις οικογένειές τους. Τοιδιαίτεροενδιαφέρον των μαθητών για την προστασία του περιβάλλοντος είναι πραγματικά συγκινητικό και ελπιδοφόρο.
Η σημασία της συνεργασίας με τους εκπαιδευτικούς και η συμβολή τους στη διάδοση της γνώσης σε θέματα υγιεινής διατροφής.
Η υλοποίηση του συγκεκριμένου προγράμματος, καθώς και κάθε εκπαιδευτικής δράσης του Ινστιτούτου στα σχολεία, δεν θα ήταν εφικτή χωρίς την πολύτιμη συνεργασία και συμβολή της εκπαιδευτικής κοινότητας. Οι διευθυντές και εκπαιδευτικοί παίζουν καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία οποιαδήποτε πρωτοβουλίας, τόσο κατά την προετοιμασία, όσο και κατά την υλοποίησή της. Όπως το πρόγραμμα ΔΙΑΤΡΟΦΗ, έτσι και οι «Διατροφοπεριπέτειες» είναι ένα πρόγραμμα που έχει αγκαλιαστεί από τη σχολική κοινότητα. Η υποδοχή μας στις σχολικές τάξεις, τόσο από τους εκπαιδευτικούς όσο και από τους μαθητές είναι ιδιαίτερα θερμή, γεγονός που μας δίνει πάντα χαρά. Σε συνδυασμό με την καλή συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς και πρωτοβουλίες που ήδη τρέχουν στα σχολεία, διασφαλίζονται οι κατάλληλες συνθήκες, ώστε να υλοποιήσουμε μία εποικοδομητική και ωφέλιμη για όλους δράση.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ένα δημοτικό σχολείο στην Πιερία, όπου οι εκπαιδευτικοί είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι γύρω από τη διατροφή. Μαζί με τα παιδιά, συχνά ετοιμάζουν γεύματα με λαχανικά που έχουν καλλιεργήσει στον δικό τους λαχανόκηπο, στο προαύλιο του σχολείου. Αυτό μας βοήθησε πολύ στο να εμβαθύνουμε και να συζητήσουμε τις απορίες των μαθητών, τον σωστό συνδυασμό των γευμάτων, αλλά και τη σημασία της ισορροπίας και του μέτρου και στη διατροφή μας.
Τόσο οι «Διατροφοπεριπέτειες», αλλά ακόμα περισσότερο το Πρόγραμμα ΔΙΑΤΡΟΦΗ, που υλοποιήθηκε φέτος για 12η συνεχόμενη σχολική χρονιά, δείχνουν πόσο σημαντικές είναι οι πρωτοβουλίες των φορέων και των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών. Αναδεικνύουν επίσης πόσο σημαντικό είναι να υλοποιούνται σε συνεργασία με το σύνολο της εκπαιδευτικής κοινότητας, αλλά και με την ίδια την οικογένεια. Η πληροφόρηση σχετικά με το σχολείο, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής, τα τρέχοντα προγράμματα και τις παράλληλες δράσεις, καθώς και η ανατροφοδότηση εκπαιδευτικών και μαθητών σχετικά με το εκπαιδευτικό υλικό των φορέων και τη διαδικασία που ακολουθεί η κάθε δράση, αποτελούν στοιχεία που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη σε κάθε στάδιο υλοποίησης τέτοιων προγραμμάτων. Σε συνδυασμό με τη διατήρηση ανοικτών καναλιών επικοινωνίας με όλους τους συμμετέχοντες σε κάθε στάδιο, αποτελούν κρίσιμα στοιχεία για επιτυχείς συμπράξεις, καθώς και για την αποτελεσματικότητα των πρωτοβουλιών.
Στοχεύουμε στη συνεργασία και σκοπός μας είναι, οι εκπαιδευτικές μας δράσεις να είναι μόνο η αρχή για εποικοδομητικές και ενδιαφέρουσες συζητήσεις μέσα στη σχολική αίθουσα, που ενισχύουν την κριτική σκέψη και βοηθούν στην αλλαγή συμπεριφορών όσον αφορά στην υγεία.
