Συνηγορία και ΟΚοιΠ στην Ελλάδα : η οπτική των ΕΕΑ Grants

Λίγα λόγια για τα EEA Grants

Το χρηματοδοτικό εργαλείο του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου, γνωστού ως EEA Grants, μετρά ήδη 26 χρόνια ζωής στην Ελλάδα. Στο χρονικό αυτό διάστημα, οι δωρήτριες χώρες, η Νορβηγία, η Ισλανδία και το Λιχτενστάιν, έχουν διοχετεύσει περισσότερα από 180 εκ ευρώ σε ένα ευρύτατο φάσμα δράσεων και έργων, από τον πολιτισμό ως την προστασία του περιβάλλοντος και από την έρευνα ως την τοπική ανάπτυξη.

Η ενδυνάμωση της ελληνικής κοινωνίας των πολιτών αποτέλεσε αυτοτελές πρόγραμμα των EEA Grants από το 2013. Από τότε και ως το 2024, οπότε ολοκληρώνεται η παρούσα χρηματοδοτική περίοδος, η ελληνική κοινωνία των πολιτών έχει την ευκαιρία να αξιοποιήσει κονδύλια ύψους 20,8 εκ ευρώ σε προγράμματα για την ενίσχυση της δημοκρατίας, την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την ενδυνάμωση του εποπτικού ρόλου της κοινωνίας των πολιτών, και βέβαια σε δράσεις συνηγορίας. Ειδικά οι τελευταίες αξιολογήθηκαν ως εξαιρετικής σημασίας από τις δωρήτριες χώρες, προκειμένου να ενισχυθεί ο ίδιος ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών, που συνοψίζεται στις έννοιες της προάσπισης της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής.

 

Συνηγορία: η ελληνική εμπειρία

Η εμπειρία από την Ελλάδα, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα χρόνια της υλοποίησης των προγραμμάτων των ΕΕΑ Grants για την Κοινωνία των Πολιτών, έδειξε ότι η διαδικασία της συνηγορίας καθώς και τα εργαλεία ανάπτυξής της δεν ήταν ιδιαίτερα γνωστά στους φορείς της κοινωνίας των πολιτών. Σε ένα πρώτο στάδιο, παρατηρήθηκε ότι μόνο οι μεγάλες και γνωστές οργανώσεις διέθεταν την τεχνογνωσία και το όραμα να υλοποιήσουν δράσεις συνηγορίας. Η διαπίστωση αυτή δεν είναι παράδοξη, καθώς η ελληνική κοινωνία των πολιτών, παρότι έχει διανύσει σημαντικά βήματα ως προς την εξέλιξή της τα τελευταία χρόνια, απέχει ακόμα σημαντικά από το στάδιο ωρίμανσης που συναντά κανείς σε άλλες χώρες της Ευρώπης, όπως στη Νορβηγία. Εκεί, όπου εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών κάθονται στο ίδιο τραπέζι, ή εσχάτως μοιράζονται την ίδια οθόνη, με τους διαμορφωτές πολιτικής και συμβάλλουν, με τις απόψεις και την επιχειρηματολογία τους, σε αυτές.

Στο πλαίσιο αυτό, η ανάδειξη του ρόλου της συνηγορίας και του εποπτικού ρόλου της ελληνικής κοινωνίας των πολιτών, ως ξεχωριστής θεματικής, κρίθηκε ως απολύτως αναγκαία για τον σχεδιασμό του προγράμματος Active citizens fund στην Ελλάδα. Με τη στόχευση αυτή, ο διαχειριστής της επιχορήγησης ύψους 13,5εκ ευρώ, που είναι το Ίδρυμα Μποδοσάκη και ο οργανισμός SolidarityNow, δημιούργησαν πρόσφορο έδαφος προκειμένου ελληνικές ΟΚοιΠ να λάβουν τη χρηματοδοτική στήριξη, αρχικά, καθώς και μια σειρά εργαλείων και τεχνικών σε πρακτικό επίπεδο, μέσω στοχευμένων εκπαιδεύσεων, στη συνέχεια, ώστε να αξιοποιήσουν τη διαδικασία της συνηγορίας για την ανάδειξη του έργου τους και του κρίσιμου ρόλου τους τομέα της Κοινωνίας των Πολιτών στη χώρα μας.

 

Από τον σχεδιασμό στην πράξη

Τον Φεβρουάριο του 2019 έγινε η ανακοίνωση της στοχευμένης πρόσκλησης ενδιαφέροντος στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund για την «Ενίσχυση της συνηγορίας και του εποπτικού ρόλου της κοινωνίας των πολιτών». Από αυτήν προέκυψε η επιλογή 16 έργων, με συνολικό ύψος επιχορήγησης 1,97 εκ. ευρώ.

Τα έργα αυτά που ξεκίνησαν στις αρχές του 2020, και παρά τις μεγάλες δυσκολίες που συνάντησαν στην υλοποίηση τους λόγω πανδημίας, έχουν ήδη ξεκινήσει να αφήνουν μια σημαντική κληρονομιά για την ελληνική κοινωνία των πολιτών. Μέσω της ανακοίνωσης των πρώτων αποτελεσμάτων ερευνών, της δικτύωσης και ενδυνάμωσης φορέων των ΟΚοιΠ, τη δημοσιοποίηση οδηγών καλών πρακτικών, και τη μεταφορά τεχνογνωσίας μέσω σεμιναρίων και κοινών πλατφορμών, έχουν ήδη γίνει σημαντικά βήματα για την ενίσχυση της συνηγορίας στη χώρα μας.

Τα παραπάνω, όμως, αποτελέσματα για να μπορέσουν να λειτουργήσουν σε ένα γενικότερο πλαίσιο λήψεως αποφάσεων στη δημόσια πολιτική θα πρέπει να εδράζονται σε μια δυνατή σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ των ΟΚοιΠ και της ελληνικής κοινωνίας. Η ενημέρωση του κοινού για τις δράσεις της κοινωνίας των πολιτών που συνδράμουν στη χρηστή διακυβέρνηση, τη λογοδοσία και τη διαφάνεια, για παράδειγμα, σίγουρα θα βοηθούσε στην ευρύτερη εδραίωση της πεποίθησης ότι η συνηγορία μπορεί να αποτελέσει και στη χώρα μας ένα σημαντικό εργαλείο των ΟΚοιΠ στην προσπάθειά τους να επιφέρουν θεσμικές αλλαγές σε καίρια κοινωνικά προβλήματα.

 

Εμπιστοσύνη, όχι καχυποψία

Σε αυτό ακριβώς αυτό το ζήτημα και πιο συγκεκριμένα στο πώς μπορεί να γεφυρωθεί η απόσταση που χωρίζει ΟΚοιΠ και ΜΜΕ, αλλά και στο να περιοριστεί ο ρόλος των media στην αρνητική εικόνα για τις Μη Κερδοσκοπικές Οργανώσεις στοχεύουν οι δράσεις του έργου «Non-profits & Media Advocating for Good!» με φορέα υλοποίησης το HIGGS και εταίρους την Πρωτοβουλία για τη Δημοσιογραφία, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το Ίδρυμα Ανοιχτής Γνώσης Ελλάδας.

Στη μείωση της καχυποψίας που υπάρχει απέναντι στις ελληνικές ΟΚοιΠ σίγουρα θα βοηθούσαν και δράσεις συνηγορίας που απασχολούν ζητήματα που απασχολούν το σύνολο της κοινωνίας, όπως για παράδειγμα ο περιορισμός των πυρκαγιών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, το έργο «Ενίσχυση της διαφάνειας και λογοδοσίας στη χρηματοδότηση της πρόληψης και καταστολής των δασικών πυρκαγιών με τη συμβολή της κοινωνίας των πολιτών» με φορέα υλοποίησης το WWF Ελλάς και εταίρο το Μεσογειακό Ινστιτούτο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (MIIR) αποσκοπεί στην ενίσχυση της διαφάνειας στη διαχείριση κρατικών πόρων για την πρόληψη και καταστολή δασικών πυρκαγιών, προτείνοντας άμεσες θεσμικές παρεμβάσεις για την προαγωγή της χρηστής διακυβέρνησης.

Οι προτάσεις για θεσμικές παρεμβάσεις και η ενίσχυση των μηχανισμών κοινωνικού ελέγχου απαιτούν, όμως, συγκεκριμένη τεχνογνωσία στην ανάπτυξη στρατηγικών συνηγορίας, λογοδοσίας και εποπτείας. Πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα στοχεύει ένα άλλο έργο του Active citizens fund, το «Διεκδικούμε την αλλαγή! Επιμόρφωση στη συνηγορία για τα ανθρώπινα δικαιώματα» με φορέα υλοποίησης τη Διεθνή Αμνηστία. Το έργο συνδράμει στην επιμόρφωση και τη μεταφορά τεχνογνωσίας και μεθοδολογίας και τη δημιουργία συνεργειών και την ενίσχυση της κατάρτισης για την υλοποίηση στρατηγικού σχεδιασμού. Αυτός είναι άλλωστε και ο πλέον αποτελεσματικός τρόπος για να επιτευχθεί η συμβολή των ελληνικών ΟΚοιΠ στη λήψη αποφάσεων στη δημόσια πολιτική.

 

Ανάπτυξη ικανοτήτων των ελληνικών ΟΚοιΠ

Βέβαια, η μεταφορά τεχνογνωσίας και μεθοδολογίας εντάσσεται μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της γενικότερης ανάπτυξης ικανοτήτων (capacity building) των ελληνικών ΟΚοιΠ. Το Social Dynamo, του Ιδρύματος Μποδοσάκη, με δεκάδες workshops και σεμινάρια mentoring και coaching, τα οποία απευθύνονται σε φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών που χρηματοδοτούνται από το Active citizens fund, συμβάλει στην κατάρτιση των Μη Κερδοσκοπικών Οργανώσεων πάνω σε καίρια ζητήματα οργάνωσης και δράσης, ενισχύοντας τις δυνατότητες για την ανάπτυξη δράσεων συνηγορίας.

Με τη χρηματοδότηση των ΕΕΑ Grants, τη γνώση και την εμπειρία των ισχυρότερων ΟΚοιΠ στην Ελλάδα, τις επιτυχείς συμπράξεις και το διαμοιρασμό της γνώσης μέσω συνεργειών και συνεργασιών, η ελληνική κοινωνία των πολιτών μπορεί να αναδειχθεί σε έναν πιο δυναμικό πυλώνα συστηματικής άσκησης δράσεων συνηγορίας και διαμόρφωσης πολιτικών.

 

Μαρία Φωλά, PhD, ΕΕΑ Grants Advisor, Πρεσβείας της Νορβηγίας στην Ελλάδα

Σωτήρης Λαγανόπουλος, Διευθυντής Προγράμματος Active Citizens Fund, Ίδρυμα Μποδοσάκη