By Higgs

Νομικά: Μη Κερδοσκοπικοί Φορείς και Εμπορικές Πράξεις

Η κοινωνία των πολιτών της χώρας μας αντιμετωπίζει ιδιαίτερες προκλήσεις τα τελευταία χρόνια. Η οικονομική και ανθρωπιστική κρίση βαθαίνει όλο και περισσότερο και η άρνηση της διοίκησης να θεσμοθετήσει και να θωρακίσει νομικά το χώρο των κοινωφελών οργανώσεων, με τη διάκριση και έννοια της φράσης «μη κερδοσκοπικό» αφήνει ανοιχτά πολλά ερωτήματα όπως:

• μπορεί η οργάνωσή μου να προβαίνει σε εμπορικές πράξεις;
• γίνεται να επιδιώκει ο φορέας μου κέρδος;
• έχουμε τη δυνατότητα να πουλήσουμε ένα προϊόν ή να παράσχουμε υπηρεσία επ’ αμοιβή;

Αυτές είναι μόνο μερικές απορίες, από μια μεγάλη λίστα ερωτημάτων, τα οποία προβληματίζουν ακόμη και τα πιο έμπειρα μέλη των Μη Κερδοσκοπικών Οργανώσεων της χώρας, στις οποίες θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στη συνέχεια. Η προσέγγισή μας επιχειρεί να καθορίσει τα πλαίσια μέσα στα οποία μπορεί να ενεργεί μια Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία, αφενός διότι αποτελεί το συνηθέστερο τύπο φορέα τον οποίο επιλέγουν οι οργανώσεις μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα κατά τα τελευταία χρόνια, αφετέρου δε, διότι με ελάχιστες παραλλαγές όσα ισχύουν για τις οργανώσεις αυτές εφαρμόζονται αναλογικά και στους λοιπούς τύπους οργανώσεων (σωματεία, ενώσεις προσώπων κ.ο.κ.).

Για την καλύτερη κατανόηση του ζητήματος πρέπει να γίνουν αρχικά οι ακόλουθες διακρίσεις:

– Στη νομική σκέψη η έννοια του όρου εταιρεία, άλλως όπως έχει επικρατήσει πλέον η αστική εταιρεία αποδίδεται ως “… σύμβαση μεταξύ δύο ή περισσότερων προσώπων με την οποία αναλαμβάνουν την υποχρέωση να επιδιώκουν με κοινές εισφορές κοινό σκοπό και ιδίως (όχι όμως απαραίτητα) οικονομικό…”. Οικονομικός φερ’ ειπείν σκοπός είναι η προώθηση μιας επαγγελματικής ομάδας ή η πρόνοια για άπορους, άνεργους κ.α. Αστικές εταιρείες με την έννοια τούτη βρίσκουμε παντού γύρω μας. Χαρακτηριστικό της ευρύτητας του όρου είναι ότι στο νομικό κόσμο η ενοικίαση κοινού μεταφορικού μέσου για ταξίδι αναψυχής, από δύο ή περισσότερα πρόσωπα χαρακτηρίζεται ως εταιρεία.
– Ακολούθως, ανάλογα με το αν η αστική τούτη εταιρεία έχει κερδοσκοπικό ή μη σκοπό, διακρίνεται σε κερδοσκοπική ή μη κερδοσκοπική, με βασικό κριτήριο διάκρισης να μην είναι το εμφανές της επιδίωξης κέρδους, αλλά αντίθετα το αν θα διανέμει άμεσα ή έμμεσα το κέρδος αυτό στα μέλη της.
– Άξιο ιδιαίτερου τονισμού είναι ότι οι αστικές εταιρείες διακρίνονται σαφέστατα από τις εμπορικές, κυρίως στο ότι οι τελευταίες έχουν ως σκοπό τη διενέργεια εμπορικών πράξεων (όχι απαραίτητα το κέρδος, αλλά συνήθως αυτό) κατ’ επάγγελμα με σκοπό το κέρδος και πιθανότατα το βιοπορισμό των εταίρων τους
– Από τούτο προκύπτει εμμέσως και το επόμενο αναγκαίο κριτήριο διαπίστωσης του αν μια αστική εταιρεία/ σωματείο/ ένωση προσώπων έχει κερδοσκοπικό ή μη χαρακτήρα:

Η εμπορική ή μη, κερδοσκοπική ή μη, φύση μιας εταιρείας ή ενός φορέα δεν κρίνεται από το χαρακτηρισμό που δίνεται σε αυτή στη συστατική της πράξη ή το καταστατικό. Αποδίδεται ενόψει πραγματικών περιστατικών και διαπιστώνεται/επιβεβαιώνεται καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής της.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο μόλις η αστική εταιρεία διαπιστωθεί ότι ασκεί εμπορική δραστηριότητα, μετατρέπεται αυτοδικαίως (από τον αρμόδιο έφορο) σε εμπορική και δη ομόρρυθμη εμπορική εταιρεία, με ότι τούτο συνεπάγεται.

Από τα αμέσως ανωτέρω συνάγεται ότι η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία και αντιστοίχως το σωματείο δεν επιτρέπεται να επιδιώκουν εμπορικό σκοπό· άλλο όμως εμπορικός σκοπός και άλλο οικονομικός.

Ακολούθως ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί και στο ότι η διενέργεια εμπορικών πράξεων δεν προσδίδει την εμπορική φύση στο πρόσωπο που τις ενεργεί. Παραδείγματος χάριν το γεγονός ότι συνηθίζω να πουλάω στο διαδίκτυο αντικείμενα που δεν έχουν πλέον χρησιμότητα για μένα (παλαιά κινητά τηλέφωνα, ρούχα, τιμαλφή κλπ) δεν με καθιστά έμπορο. Αν όμως τούτο (η εν γένει πώληση αντικειμένων) αποτελεί την κύρια δραστηριότητά μου, αν δηλαδή οι εμπορικές αυτές πράξεις (πωλήσεις) αποκτούν το χαρακτήρα επαγγελματικής δράσης και δεν έχουν απώτερο σκοπό διαφορετικής φύσης (όπως στην προκειμένη περίπτωση οι κοινωφελείς οργανώσεις), αλλά το βιοπορισμό, τότε σύμφωνα με το δίκαιο καθίσταμαι έμπορος.

Συμπερασματικά και κατ’ αναλογία οι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα φορείς δύνανται να ενεργούν εμπορικές πράξεις, όπως κάθε άλλο πρόσωπο, αρκεί τούτες να μην αποτελούν τον κύριο σκοπό/ δραστηριότητά τους, με την κοινωφελή δράση τους να πρέπει να υπερκερνάει την εμπορική, ή η τελευταία να γίνεται προς εξυπηρέτηση της πρώτης. Έτσι, δύναται κοινωφελής φορέας να προβαίνει σε διοργάνωση ημερίδων με σκοπό την αποκόμιση οικονομικού οφέλους, ακόμη και να προβαίνει σε πωλήσεις συγκεκριμένων αντικειμένων (λαμπάδων, τροφίμων κ.α.) προς εξασφάλιση των αναγκαίων οικονομικών πόρων για την επιβίωσή της ή με σκοπό τη συγκέντρωση εσόδων για την επιδίωξη των κοινωφελών της δράσεων, αρκεί οι εμπορικές τούτες πράξεις να μη συνιστούν ή αποτελέσουν σε κανένα σημείο ζωής της την κύρια δράση της.

Κώστας Μπρίλης
Νομικός

Στείλτε μας τις δικές σας απορίες (στο [email protected]) και μπορεί να αποτελέσουν το επόμενο θέμα της στήλης!

Η Ομάδα Newsletter του HIGGS

By Higgs

Λογιστικά: Η φορολογική αντιμετώπιση του φόρου δωρεάς προς ΟΚοιΠ

Ένα από τα συχνότερα ζητήματα που απασχολούν τις Μη Κερδοσκοπικές Οργανώσεις (ΟΚοιΠ), οι οποίες δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα και οι οποίες στοχεύουν στην προσέλκυση μεγάλων δωρεών, είτε αυτές προέρχονται από φυσικά είτε από νομικά πρόσωπα (π.χ. Ιδρύματα) αποτελεί η αντιμετώπιση του φόρου δωρεάς.

Ο γενικός κανόνας είναι ότι οι περισσότερες δωρεές υπόκεινται σε αυτοτελή φορολόγηση 0,5% μετά την αφαίρεση αφορολόγητου 1000€ κατ’ έτος και συγχρόνως κατά πρόσωπο˙ δηλαδή Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση που λαμβάνει από συγκεκριμένο πρόσωπο εντός 12 μηνών δωρεά 1.200€ θα αποδώσει φόρο το 0,5% των 200 ευρώ. Ποιο συγκεκριμένα, το καθεστώς αυτό ισχύει γι’ αυτούς τους δικαιούχους (λήπτες δωρεάς) που εντάσσονται στις δύο κάτωθι κατηγορίες:

α) Ν.Π.Δ.Δ., νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις, ΟΤΑ, ιεροί ναοί και μονές καθώς και άλλοι φορείς σχετιζόμενοι με την Εκκλησία όπως το Ιερό Κοινό του Πανάγιου Τάφου, η Ιερά Μονή του Όρους Σινά, το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, κτλ.
β) μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα νομικά πρόσωπα, τα οποία υπάρχουν ή συνιστώνται νόμιμα στην Ελλάδα εφόσον επιδιώκουν αποδεδειγμένα σκοπούς εθνωφελείς ή θρησκευτικούς ή σε ευρύτερο κύκλο φιλανθρωπικούς ή εκπαιδευτικούς ή καλλιτεχνικούς ή κοινωφελείς.

Προφανώς στην περίπτωση β) εντάσσονται το σύνολο των ελληνικών ΟΚοιΠ, με την προϋπόθεση φυσικά ότι δεν έχουν για κάποιο λόγο απολέσει τη μη κερδοσκοπική τους ιδιότητα.

Αυτό σημαίνει ότι τα πρώτα 1.000 ευρώ που δέχεται μια οργάνωση με τη μορφή δωρεάς κατά τη διάρκεια ενός ημερολογιακού έτους, από οποιοδήποτε συγκεκριμένο πρόσωπο, είναι αφορολόγητα. Φυσικά, αυτή η πρόνοια καλύπτει ένα μεγάλο μέρος των δωρεών που δέχονται οι οργανώσεις κάθε χρόνο.

Τι γίνεται, όμως, στην περίπτωση που η δωρεά είναι μεγαλύτερη των 1.000 ευρώ κατ’ έτος;

Έστω ότι μια ΟΚοιΠ λαμβάνει μια δωρεά ύψους 5.000€. Τα πρώτα 1.000€ απαλλάσσονται από το φόρο. Στα υπόλοιπα 4.000€ επιβάλλεται φόρος 0,5%.

Άρα 4.000€ x 0,5% = 20€ φόρος που πρέπει να αποδοθεί από τον λήπτη της δωρεάς.

Επισημαίνεται ότι στην καταβολή του φόρου δωρεάς υποχρεούται ο λήπτης αυτής, δηλαδή εν προκειμένω οι μη κερδοσκοπικοί φορείς.

Σε αρκετές περιπτώσεις που κάποιο άτομο θέλει να δωρίσει ένα σχετικά υψηλό ποσό, για παράδειγμα 1.500 ευρώ, σε μια οργάνωση, τι μπορούμε να κάνουμε για να απαλλαγεί η δωρεά από το σχετικό φόρο;

Η μόνη περίπτωση κατά την οποία η δωρεά αυτή θα απαλλασσόταν του φόρου θα ήταν αν αυτή γινόταν τμηματικά και εντός δύο (ή περισσοτέρων για μεγαλύτερα ποσά) ημερολογιακών ετών.

Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες μια ΟΚοιΠ δεν υπόκειται στο φόρο 0,5%;

Ναι, σύμφωνα με τη γνωμοδότηση υπ’αριθμό 787/97 του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους εφ’ όσον η παροχή κοινωφελούς Ιδρύματος προς τα ωφελούμενα απ’ αυτό πρόσωπα, γίνεται σ’ εκπλήρωση νομίμου υποχρεώσεως πηγάζουσας από την ιδρυτική πράξη ή τον οργανισμό του Ιδρύματος, δεν είναι δυνατό να φορολογηθεί ως δωρεά γιατί δεν θεωρείται ότι είναι δωρεά εξαρχής. Άρα αν λάβω δωρεά από Ίδρυμα ύστερα από την υποβολή πετυχημένης πρότασης θα φορολογηθώ με 0,5% για το σύνολο του ποσού της δωρεάς εκτός των πρώτων 1.000 ευρώ ή όχι;

Όχι! Η εν λόγω γνωμοδότηση στηρίζεται στην ακόλουθη αρχή: Οι δωρεές φορολογούνται εν γένει όταν γίνονται από πρόσωπα εν όψει ελευθεριότητας (φερ’ ειπείν δωρεά ακινήτου γονέα σε τέκνο του). Στην περίπτωση ιδρυμάτων ή φορέων που ως καταστατικό σκοπό έχουν την καταβολή δωρεών σε τρίτους, τότε η καταβολή δωρεών αποτελεί νόμιμη υποχρέωση (ως καταστατικός σκοπός) και όχι ελευθεριότητα. Αν γινόταν δεκτή η άλλη άποψη θα οδηγούμασταν στο άτοπο να υπόκεινται σε υποχρέωση καταβολής φόρου δωρεάς τρίτοι που είναι αποδέκτες των κοινωφελών υπηρεσιών του φορέα μας (π.χ. άποροι ή Α.Μ.Ε.Α.) για ό,τι αποκομίζουν από τη δραστηριότητά μας (τροφή, στέγη, υπηρεσίες υγείας κ.ο.κ.).

Βέβαια, θα πρέπει πάντα να εξετάζεται ποιος είναι ο σκοπός του Ιδρύματος που παρέχει το χρηματικό ποσό και αν αυτός ταυτίζεται με το σκοπό της ΟΚοιΠ που λαμβάνει την παροχή. Για παράδειγμα, αν ένα ίδρυμα έχει σαν σκοπό να βοηθάει τους ανάπηρους τότε και η ΟΚοιΠ θα πρέπει να εξυπηρετεί τον ίδιο σκοπό.

Επίσης, αρκετά είναι τα ιδρύματα, τα οποία παρέχουν χρηματικά ποσά, τα οποία χαρακτηρίζονται από τα ίδια ως δωρεές. Σε αυτή την περίπτωση ο φόρος 0,5% ισχύει κανονικά μετά την αφαίρεση των 1.000€.

Αξίζει, βέβαια, να σημειωθεί ότι έχουν καταγραφεί περιπτώσεις όπου οικονομικές υπηρεσίες του δημοσίου έχουν κατ’ αρχήν αρνηθεί να δεχτούν την ανωτέρω απαλλαγή κυρίως εξαιτίας άγνοιας της υπ’ όψιν γνωμοδοτήσεως. Παρ’ όλα αυτά, η σχετική γνωμοδότηση έχει δεσμευτική ισχύ για τις εκάστοτε ΔΟΥ, οι οποίες καλούνται να την εφαρμόσουν, δεν επιδέχεται διαφορετική ερμηνεία, καθώς το θεσμικό πλαίσιο έχει πλέον παγιωθεί.

Τζένη Φετοκάκη
Ειδικός σε φοροτεχνικά θέματα

Στείλτε μας τις δικές σας απορίες (στο [email protected]) και μπορεί να αποτελέσουν το επόμενο θέμα της στήλης!

Η Ομάδα Newsletter του HIGGS